بیوتکنولوژی صنعتی (خراسان رضوی)

مختصری از روزمه علمی-پژوهشی-فناوری پژوهشکده بیوتکنولوژی صنعتی

1- ماموریت، اهداف و ساختار

امروزه فناوری‌های زیستی در حل مشکلات کشاورزی، کمک به امنیت غذایی و ارتقاء سطح سلامت غذایی جامعه نقش غیر قابل انکاری ایفاء می‌کنند.  در همین راستا، پژوهشکده بیوتکنولوژی صنعتی جهاددانشگاهی خراسان رضوی در شهریور 1392 با ماموریت انجام پژوهش‌های منسجم و هدفمند به منظور توسعه فناوری‌ و تجاری‌سازی محصولات دانش‌بنیان متناسب با نیازهای روز جامعه تاسیس گردید.  از جمله اهداف اساسی این پژوهشکده می‌توان به کمک به حل مشکلات کشاورزی از طریق توسعه فناوری در زمینه کشت‌های گلخانه‌ای و استفاده از آب‌های نامتعارف (به خصوص با توجه به شرایط خاص اقلیمی شکننده استان خراسان رضوی، محدودیت شدید آب، محدودیت زمین‌های قابل کشت)، کمک به امنیت غذایی (با تاکید بر تامین پروتئین غیرحیوانی مورد نیاز جامعه)، و ارتقاء سطح سلامت غذایی جامعه اشاره نمود.  این پژوهشکده متشکل از 9 نفر عضو هیات علمی تمام وقت با مدرک دکتری تخصصی در قالب 3 گروه پژوهشی شامل زیست فناوری قارچ‌های صنعتی (زمینه تخصصی فعالیت: زیست فناوری در قارچ‌های با کاربرد خوراکی، دارویی و صنعتی)، بیوتکنولوژی صنعتی میکروارگانیسم‌ها (زمینه تخصصی فعالیت: دست یابی به دانش فنی تولید متابولیت‌های میکروبی) و بیوتکنولوژی گیاهان زینتی  (زمینه تخصصی فعالیت: تحقیقات زیست فناوری و فیزیولوژی با هدف بهبود فرآیند تکثیر و عملکرد گیاهان زینتی) می‌باشد.  متوسط سابقه فعالیت این گروه‌های پژوهشی به تنهایی و قبل از تاسیس پژوهشکده بیش از 10 سال می‌باشد.  تخصص‌های اعضای هیات علمی این پژوهشکده شامل بیوتکنولوژی گیاهی، بیوتکنولوژی کشاورزی، فیزیولوژی گیاهی، باغبانی و  بیوتکنولوژی میکروبی می باشد.  همچنین، به منظور افزایش غنای علمی، پرهیز از موازی کاری در فعالیت های پژوهشی و بررسی و استفاده از فرصت های تجاری سازی، از اعضای هیات علمی و متخصصین خارج از پژوهشکده (به ویژه دانشگاه‌های و مراکز پژوهشی مطرح استان و کشور) در قالب شوراهای علمی گروه و شورای علمی پژوهشکده همکاری صورت می گیرد. 

- تجهیزات آزمایشگاهی و پایلوتی

این پژوهشکده دارای چندین آزمایشگاه اختصاصی در زمینه بیوتکنولوژی، مولکولی و کشت سلولی است و علاوه بر این با سایر آزمایشگاه‌های تخصصی علوم و صنایع غذایی و سلول‌های بنیادی (و پزشکی مولکولی) در داخل جهاددانشگاهی مشهد ارتباط دارد.  علاوه بر گروه‌های پژوهشی، این پژوهشکده دارای یک مرکز خدمات تخصصی (دارای موافقت قطعی از جهاددانشگاهی)، شرکت در دست دانش بنیان (دارای مجوز شرکت و در دست پیگیری برای تاسیس شرکت دانش بنیان) و چندین عدد گلخانه و پایلوت نیمه صنعتی و صنعتی برای تجاری سازی یافته‌های پژوهشی است (به عنوان مثال ظرفیت تولید قارچ خوراکی-دارویی ارینجی در پایلوت صنعتی قارچ 50 تن می‌باشد). جداول زیر فهرستی از مهمترین تجهیزات موجود در این پژوهشکده به طور اختصاصی و سایر پژوهشکده‌های جهاددانشگاهی مشهد را نشان می‌دهد:

 

 

 

4- دستاوردهای آکادمیک

این پژوهشکده تاکنون موفق به اختتام یا در حال اختتام دهها طرح پژوهشی مصوب جهاددانشگاهی (دفتر مرکزی)، دو طرح کارفرمایی (معاونت علمی ریاست جمهوری و صندوق حمایت از طرح‌ها) و دهها طرح داخلی شده است.  چندین مقاله از اعضای هیات علمی این پژوهشکده با افیلیشن پژوهشکده در ژورنال‌های Q1 و Q2 و دهها مقاله دیگر در مجلات نمایه شده در JCR و علمی-پژوهشی داخل کشور به چاپ رسیده است.  همچنین نزدیک به 10 کتاب برگرفته از فعالیت‌های پژوهشی توسط اعضای هیات علمی این پژوهشکده در انتشارات دانشگاهی معتبر کشور به چاپ رسیده است. از میان 9 نفر عضو هیات علمی تمام وقت این پژوهشکده، 6 نفر تمام تحصیلات یا فرصت مطالعاتی دوره دکتری تخصصی خود را در کشورهای پشرفته از جمله ژاپن، استرالیا، آلمان، اسپانیا و کره جنوبی گذرانیده‌اند.  چندین ثبت اختراع ملی و بیش از 60 ثبت ژن قارچ‌های بومی ایران از جمله دستاوردهای دیگر این پژوهشکده می‌باشد.  کسب تندیس زرین هفتمین جشنواره ملی فن آفرینی شیخ بهایی در بخش طراحان کسب و کار در سال 1390، رتبه ممتاز در دومین جشنواره علمی رضوی (1397)، و چندین عنوان کسب عنوان پژوهشگر برتر در جهاددانشگاهی از جمله افتخارات دیگر این پژوهشکده می‌باشد.  

 

 

متریک اعضای هیات علمی بر اساس H-Index (در Google Scholar) از بزرگ به کوچک:

1. پریرخ لوایی: H-Index 13
2. حمید رضا پوریان فر H-Index 8
3. احمد شریفی H-Index 8
4. جواد جانپور H-Index 5
5. شراره رضائیان H-Index 5
6. سیده مهدیه خرازی H-Index 5
7. رضا کاراژیان H-index 2

 

برخی از مهمترین عناوین طرح‌های پژوهشی کارفرمایی این پژوهشکده به شرح زیر است:

5- دستاوردهای فناورانه و توانمندی‌های تخصصی

محصولات شاخص پژوهشکده بیوتکنولوژی صنعتی عبارتند از:

• تولید تجاری برخی از قارچ های دارویی مهم نظیر شاه صدف و  انوکی
• تولید نژادهای هیبرید اصلاح شده انواع قارچ های خوراکی و دارویی
• کسب چندین مورد دانش فنی  در زمینه فرمولاسیون بستر کشت قارچ های خوراکی و دارویی
• بانک زنده متشکل از صدها نژاد بومی قارچ خوراکی و دارویی کشور
• تولید تجاری گیاهان زینتی مهم و اقتصادی نظیر ژربرا
• کسب پروتکل‌های تکثیر تجاری گل های شاخه بریده و گیاهان زینتی گلدانی
• تولید سازه‌های Robisco (تثبیت ریزجلبک‌ها در کارکرد بیدهای تصفیه کننده آب و هوا)
• تولید نیمه صنعتی (پایلوت) رنگ های میکروبی نظیر قارچ موناسکوس پرپورئوس
• تاسیس بانک ریزجلبک های بومی منطقه

توانمندی‌های علمی-فناورانه شاخص پژوهشکده بیوتکنولوژی صنعتی عبارتند از:

• بهبود صفات کمی، کیفی و مهندسی متابولیک در قارچ‌های کلاهک‌دار، جلبک‌ها و باکتری‌ها، گیاهان زینتی
• برگزاری کارگاه های آموزشی تخصصی
• مشاوره تخصصی بیوانفورماتیک
• مشاوره در راه‌اندازی گلخانه تولید قارچ خوراکی-دارویی، گیاهان زینتی و پرورش ریز جلبک

6- همکاران پژوهشی

به منظور پرهیز از موازی کاری و در راستای هم افزایی علمی-فناورانه، بسیاری از طرح‌های پژوهشی این پژوهشکده با کمک همکارانی از مراکز پژوهشی زیر صورت گرفته و می‌گیرد:

مرکز تحقیقات سرطان پستان (پژوهشکده معتمد جهاد دانشگاهی)، پژوهشکده علوم پایه کاربردی جهاددانشگاهی، معاونت باغبانی وزرات جهاد کشاورزی، مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران، پژوهشکده محیط زیست، موسسه واکسن و سرم سازی رازی شمال شرق کشور، مرکز تحقیقات کشاورزی مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشگاه الزهراء، پژوهشکده بیوتکنولوژی شرق و شمال کشور، اتحادیه صنفی تولیدکنندگان قارچ ایران، شرکت های کشت و صنعت تولید قارچ در سراسر کشور، شرک آبفا، خوشه های صنعتی فرش خراسان و شرکت های خصوصی مرتبط.