رونمایی از ۷ رقم بذر کاهوی تولید و تجاری شده با استفاده از فناوری هیبرید/ کشت محصول به نژادی شده گلرنگ آغاز شد

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی، صبح روز پنجشنبه 10 آبان ماه طی مراسمی با حضور دکتر غلامرضا نوری قزلجه وزیر جهاد کشاورزی و دکتر حسن مسلمی نائینی رییس جهاددانشگاهی، مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران در راستای خودکفایی کشور در حوزه امنیت غذایی، آئین رونمایی از ۷ رقم بذر کاهو با استفاده از فناوری هیبرید و کشت محصول به نژادی شده گلرنگ را برگزار کرد.

تقدیر وزیر جهادکشاورزی از انجام امور با روحیه جهادی در جهاددانشگاهی

وزیر جهادکشاورزی در این مراسم با تاکید بر اهمیت بذر به عنوان یکی از نهاده های کلیدی کشاورزی گفت: شرایط اقلیمی در دنیا به سرعت در حال تغییر است و پیش بینی‌ها را در این حوزه دچار چالش کرده است. از این رو بهره‌مندی از قابلیت‌های نهفته در بذرها با هدف دستیابی به عملکرد مطلوب در محصول و ایجاد مقاومت به چالش‌های محیطی زنده و غیر زنده حائز اهمیت است.

وی افزود: باید بذوری تولید شود که با توجه به محدودیت های منابع آب و خاک در کشور، با تحقق عملکرد بهتر محصول کشاورزی، موجب افزایش تولید، بهبود تراز تجاری و تامین امنیت غذایی شود.

دکتر نوری قزلجه با بیان این که در حال حاضر در حدود ۹۸ درصد بذور مصرفی کشور در داخل تولید می شود گفت: وزن بذور تولیدی در کشور ۷۰۰ هزار تن با ارزشی حدود یک میلیارد یورو است؛ ولی حدود ۹۰ درصد بذور مهم و هیبریدی سبزی و صیفی که عمدتا مصرف گلخانه ای دارند وارداتی هستند.

وی تاکید کرد: خودکفایی در تامین این بذور از جهات متعددی دارای ضرورت است که باعث‌تلاش ما در جهت خودکفایی در تولید بذر شده، و با ایجاد ظرفیت صادراتی امکان ارزآوری نیز وجود خواهد داشت.

وزیر جهاد کشاورزی با بیان این که ۴۵۰ شرکت فعال در حوزه تهیه، تامین، تولید، و تحقیقات بذر فعال هستند گفت: ما باور داریم بخش خصوصی چابک تر و اقتصادی تر است و تمام ظرفیت وزارت جهادکشاورزی و جهاددانشگاهی در خدمت همه فعالان عرصه تولید، تهیه و اصلاح بذر است و تمام بخش ها برای امینت غذایی داخل کشور پای کار هستند.

وی گفت : امروز جهاددانشگاهی و بخش خصوصی در کنار این وزارتخانه برای تامین نیازهای غذایی کشور تلاش می کنند؛ جهاددانشگاهی یکی از نهاد هایی است که روحیه جهادی دارد و این نوع کار کردن باید در همه عرصه ها وارد کنیم .

وزیر جهاد کشاورزی بیان کرد : با این نوع کارهای جهادی است که می توان عقب افتادگی ها را جبران کرد و کارهای بزرگی را انجام داد به خصوص جاهایی مانند تولید سبزی و صیفی که نیاز ضروری داریم.

دکتر نوری قزلجه ادامه داد: مقدمات را برای تولید انبوه بذور سبزی و صیفی فراهم خواهیم کرد و در این زمینه به طور کامل از تولید کنندگان و محققان حمایت می کنیم ؛ همه با روحیه جهادی باید دست به دست هم بدهیم و برای تامین نیازهای کشور تلاش کنیم.

وی گفت: امروز شاهد آن هستیم که هفت رقم بذر هیبریدی در یک محصول (کاهو) را که حاصل تلاش ها ، زحمات و تعامل و همکاری جهاددانشگاهی با موسسات تحقیقاتی است به نتیجه رسیده است.

سیاست جهاددانشگاهی در حوزه کشاورزی خودکفایی در عرصه امنیت غذایی است

رییس جهاددانشگاهی نیز در این مراسم با اشاره ۴۵ سال فعالیت فناورانه این نهاد گفت: جهاددانشگاهی از ابتدای تشکیل و آغاز جنگ تحمیلی به عنوان مبدع دفاع دانش‌بنیان اقدامات تاثیرگذاری در کشور انجام داده که در باور کسی نمی‌گنجید.
دکتر مسلمی نائینی با اشاره به فعالیت‌های این نهاد در حوزه فنی و مهندسی؛ پزشکی؛ کشاورزی و علوم انسانی گفت: در حوزه کشاورزی سیاست جهاددانشگاهی خودکفایی در بحث امنیت غذایی است.
وی با اشاره به تاکیدات رهبر معظم مقام رهبری در زمینه در زمینه خودکفایی در تولید بذر گفت: واردات بذر در کنار ارزبری ممکن است مشکلاتی در رابطه با ناسازگار بودن با اقلیم کشور نیز وجود داشته باشد که همین موضوع اهمیت این موضوع را می رساند.
رییس جهاددانشگاهی با اشاره به برخی اقدامات این نهاد در حوزه کشاورزی و دامپروری گفت: تحقیقات و تولید گیاهان دارویی در پژوهشکده گیاهان دارویی؛ به‌نژادی دام‌های سبک و سنگین در پژوهشگاه ابن سینا؛ پرورش آبزیان در بوشهر و تهران برخی از این اقدامات است.
وی همچنین با اشاره به فعالیت‌های زنده‌یاد دکتر سعید کاظمی‌آشتیانی بنیانگذار پژوهشگاه رویان جهاددانشگاهی و سلول‌های بنیادی در ایران در زمینه درمان ناباروری گفت: در حوزه فنی و مهندسی نیز این نهاد با طراحی و ساخت دکل‌ها و مته های حفاری نفت و سیستم رانش اولین قطار مترو ملی و... در مسیر انجام امور بر زمین مانده و رفع نیازهای کشور حرکت کره است.

رییس جهاددانشگاهی در ادامه گفت: با توجه به توان خوبی که در کشور و جهاددانشگاهی وجود دارد می‌توانیم در زمینه تولید بذر لبیک گفته و در آینده نزدیک خودکفا شویم تا نیازی به واردات بذر نداشته باشیم. امیداوریم با حمایت وزیر جهاد کشاورزی و مدیران استانی بتوانیم در این زمینه کارهای بزرگتری انجام دهیم.

دکتر مسلمی نائینی در پایان گفت: مرکز ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران وابسته به جهاددانشگاهی است و کار بزرگی انجام داده است. جهاددنشگاهی آماده است هر روز کار جدیدی انجام دهد و مشکلی از کشور را حل کند.

در ادامه دکتر حسین شاهسوارانی اظهار کرد: صنعت بذر در جهان صنعتی بزرگ، رو به رشد و با گردش مالی زیاد است. گیاهان سبزی و صیفی مهم‌ترین منبع درآمد برای کشاورزان خُرده پا و حاشیه‌ای محسوب می‌شوند. بنابراین اتخاذ تدابیری برای تولید بذر باکیفیت و در دسترس قرار دادن به‌موقع و باقیمت مناسب آن برای کشاورزان، ضروری است. 

سرپرست مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران تصریح کرد:  تولید بذر محصولات سبزی و صیفی در داخل کشور نقش بسیار مهمی در اقتصاد و تأمین امنیت غذایی کشور خواهد داشت. هرچند که در سالهای اخیر برخی از شرکت خصوصی و بخش دولتی به حوزه تحقیقات تولید بذر ورود پیداکرده‌اند اما هنوز حجم بالایی از وابستگی در کشور وجود دارد که نیازمند شدید حمایت از تحقیق و توسعه این فناوری می‌باشد. 
وی افزود: با توجه به اهمیت موضوع، جهاد دانشگاهی برحسب رسالت خود در حل مشکلات فناورانه کشور، و در راستای سیاست‌های خود مبنی بر اعتماد و باور به جوانان به این حوزه ورود پیدا کرد و مسئولیت اجرای این پروژه را به بانک گیاهی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران سپرد. 
دکتر شاهسوارانی بیان کرد: پروژه اصلاح و تولید بذور هیبرید با تمرکز بر چهار محصول کاهو، گوجه‌فرنگی، خیار و فلفل از سال 1398 در غالب طرح  فناورانه دفتر کشاورزی جهاد دانشگاهی  در مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران تعریف و اجرا شد.

قابلیت اشتغال‌زایی زیاد و بهره‌وری صنعت تولید بذر سبزی و صیفی

صنعت بذر در جهان صنعتی بزرگ، رو به رشد و با گردش مالی زیاد است. گیاهان سبزی و صیفی مهم‌ترین منبع درآمد برای کشاورزان خُرده پا و حاشیه‌ای محسوب می‌شوند. بنابراین اتخاذ تدابیری برای تولید بذر باکیفیت و در دسترس قرار دادن به‌موقع و باقیمت مناسب آن برای کشاورزان، ضروری است. 

ازاین‌رو صنعت تولید بذر سبزی و صیفی به دلیل قابلیت اشتغال‌زایی و بهره‌وری اقتصادی زیاد در ایران هم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.  
در حال حاضر بر اساس آخرین آمارنامه وزارت جهاد کشاورزی در سال زراعی 1398 سطح زیر کشت محصولات باغی حدود 12 میلیون هکتار بوده که حدود 7 درصد از آن مربوط به محصولات جالیزی و سبزیجات بوده است. درحالی‌که در سال زراعی مذکور از 7/82 میلیون تُن تولید از انواع محصولات زراعی، 34 درصد متعلق به گروه محصولات جالیزی و سبزیجات بوده که نشان‌دهنده سهم بالای محصولات جالیزی و سبزیجات در امنیت غذایی کشور است. 

بذر اکثر محصولات سبزی و صیفی بذور اصلاح‌شده وارداتی هستند و کشور ما در تولید و صادرات اکثر محصولات سبزی  و صیفی جایگاه ویژه‌ای در دنیا برخوردار است؛ به‌طور مثال درزمینه تولید کاهو و کلم ایران در جایگاه هفتم دنیا قرار دارد (فایو 2020) این در حالی است که بیش از 98 درصد بذر سبزی و صیفی موردنیاز کشور از طریق واردات به کشور وارد می‌شوند (گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، 1399). لذا با توجه به آنچه گفته شد تولید بذر محصولات سبزی و صیفی در داخل کشور نقش بسیار مهمی در اقتصاد و تأمین امنیت غذایی کشور خواهد داشت. هرچند که در سال‌های اخیر برخی از شرکت‌های خصوصی و بخش دولتی به حوزه تحقیقات تولید بذر ورود پیداکرده‌اند اما هنوز حجم بالایی از وابستگی در کشور وجود دارد که نیازمند شدید حمایت از تحقیق و توسعه این فناوری است. 

با توجه به اهمیت موضوع، جهاددانشگاهی برحسب رسالت خود در حل مشکلات فناورانه کشور و در راستای سیاست‌های خود مبنی بر اعتماد و باور به جوانان به این حوزه ورود پیدا کرد و مسئولیت اجرای این طرح را به‌عنوان طرح اصلاح و تولید بذور هیبرید با تمرکز بر چهار محصول کاهو، گوجه‌فرنگی، خیار و فلفل از سال  1398 بر عهده گرفت که در قالب طرح  فناورانه دفتر کشاورزی جهاددانشگاهی در مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران تعریف و اجرا شد.

 شروع فعالیت‌های این طرح در دو واحد گلخانه‌ای 500 و 5000 متر بود. همچنین گلخانه‌ هیدروپونیک با متراژ 5000 متر برای اجرای این پروژه در نظر گرفته شده که تاکنون پیشرفتی در حدود 70 درصد داشته است. این مرکز دارای آزمایشگاه‌های تخصصی بذر، آزمایشگاه فیتوشیمی، آزمایشگاه مولکولی می‌باشد که در دستیابی به فناوری تولید بذر بسیار مهم هستند. 

ثبت هفت رقم بذر کاهو که در فهرست ارقام ملی کشور قرار گرفته‌اند

 با تلاش‌های صورت گرفته طی پنج سال محققان این مرکز موفق به ثبت هفت رقم بذر کاهو به نام‌های زیستا، رستا، روما، روشا، آترا، مانا و ویونا شده‌اند. ارقام ذکر شده در فهرست ارقام ملی کشور قرارگرفته‌اند. 

این کاهوها از تیپ‌های مختلف رومن، آیسبرگ، لیتل، فریز و اوکلیف بوده و سبدی متنوع برای تولیدکنندگان کاهوی کشور هستند. طی تلاش‌های صورت گرفته در حال حاضر حدود 20 نوع کاهوی دیگر در رنگ‌ها و تیپ‌های مختلف آزمون‌های سازگاری و پایداری خود را به اتمام رسانده و آماده آغاز فرآیند ثبت می‌باشند.

با تلاش‌های صورت گرفته در این مرکز هیبریدهای مختلفی از خیار و گوجه‌فرنگی نیز تولیدشده و آزمون‌های پایداری و یکنواختی آنها نیز به پایان رسیده است. مطابق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته از انتهای سال 1403 این هیبریدها طی رویدادهای روز مزرعه به نمایش گذاشته خواهد شد و پس از معرفی هیبریدهای جدید و انتخاب ارقام برتر ثبت و تجاری‌سازی این ارقام آغاز خواهد شد.

آغاز کشت محصول به نژادی گلرنگ

در مراسم امروز کشت گلرنگ (محصول به نژادی شده) نیز آغاز شد. نیاز کشور سالانه بین یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار تن تا یک‌میلیون و ۶۰۰ هزار تن روغن است و در این راستا حدود ۳ میلیون تن دانه روغنی سالانه وارد کشور می‌شود. روغن خوراکی ازجمله کالاهای اساسی است که ایران برای تولید این محصول ۹۵ درصد وابستگی دارد. بخش اعظمی از دانه‌های روغنی موردنیاز برای تولید روغن خوراکی داخل، وارد می‌شود. میزان تولید روغن به‌دست‌آمده از کلزا در کشور سالانه چیزی در حدود 22 تا 25 هزار تن بوده، در خصوص سویا نیز میزان تولید چیزی در همین حدود است. حال آنکه کشور در این خصوص وابستگی بسیار بالایی دارد.

گلرنگ گیاهی بسیار ارزشمند از خانواده گل مینا است که در حال حاضر در بسیاری از نقاط جهان به‌صورت زراعی کشت می‌شود. مهم‌ترین استفاده از گلرنگ تولید روغن از دانه‌های آن است. میزان روغن دانه‌های گلرنگ با توجه به رقم مورد کاشت و شرایط منطقه‌ای، بین ۲۳ تا ۳۶ درصد است. روغن استحصال‌شده از گلرنگ با دارا بودن ویژگی‌هایی همچون حضور اسیدهای چرب اشباع‌نشده، طعم ملایم و پایداری در دماهای بالا، به روغنی محبوب در طبخ مواد غذایی تبدیل‌شده است. میوه و گل این گیاه در صنایع غذایی، دارویی، آرایشی و همچنین در صنعت رنگرزی کاربرد دارد.

از برتری‌های گلرنگ نسبت به کلزا می‌توان امکان کشت آن در مناطق بسیار سرد را نام برد. این محصول از مقاومت بالایی نسبت به خشکی و کم‌آبی برخوردار است که آن را به گزینه مطلوبی برای کشت‌های دیم تبدیل کرده است. با توجه به شرایط خشک کشور و بحران‌های کم‌آبی در برخی از نقاط کشور و همچنین در راستای اصلاح الگوی کشت در کشور عزیزمان ایران، کشت این محصول می‌تواند نقش بسزایی در امنیت و استقلال غذایی کشور و کاهش سهم واردات روغن به کشور ایفا کند .

شایان‌ذکر است؛ با توجه به اهمیت این موضوع در طرح تحقیقاتی مشترکی با همکاری محققان دانشگاه شهید بهشتی، مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران و مجتمع تحقیقاتی شهدای جهاددانشگاهی پروژه‌ای با عنوان اصلاح و تولید گلرنگ بدون خار و با مقاومت بالا به تنش‌های غیر زیستی شوری و خشکی کلید خورد. حاصل این پژوهش و همکاری چندساله تولید لاین گلرنگ بدون خار با میزان بالای مقاومت بود. ارزیابی‌های انجام‌شده نشان داد که گلرنگ اصلاح‌شده علاوه بر بدون خار بودن هم از مقاومت بیشتری نیز نسبت به شوری و خشکی برخوردار بود و هم نسبت به سایر ارقام موجود زودرس‌تر است.

عملیات داشت و برداشت این رقم به دلیل بی‌خار بودن بسیار ساده‌تر بوده و برداشت آن برای کشاورزان خرده‌پا که محصول را به‌صورت دستی برداشت می‌کنند بسیار ساده‌تر است. 

امید است که طی اقدامات تدریجی و آشنایی کشاورزان با این رقم تمایل به کشت این محصول بیشتر شده و بتوان گامی مؤثر در زمینه خودکفایی تولید روغن در کشور برداشت.