امکان بروز انواع استعدادها به خلاقانه ترین و به روزترین روش‌ها در این نهاد/ایجاد پایگاه اطلاعات مکانی در محیط GIS برای اراضی در حریم و خارج از حریم شهرها در جهاددانشگاهی استان مرکزی

دکتر نجمه سادات مصطفوی مدیر گروه پژوهشی توسعه کالبدی و اداره برنامه ریزی و پژوهش جهاددانشگاهی استان مرکزی و مدیر پروژه‌ "ایجاد پایگاه اطلاعات مکانی در محیط GIS برای اراضی در حریم و خارج از حریم شهرهای استان مرکزی" گفت: پژوهش حاضر به دنبال تسهیل روند نظارت و برنامه ریزی در اراضی واقع در حریم شهر و خارج از آن و کمک به مدیران در امر تصمیمگیری و سیاستگذاری است. 

وی افزود: این سیستم اطلاعاتی برای حمایت از فرایند پردازش تصمیمات به مدیران این امکان را می دهد که از روی اطلاعات ارایه شده، شقوق عملی حل مسایل را بیازمایند و تصمیم لازم را اتخاذ کنند. 

دکتر مصطفوی بیان کرد: مصوبات مرتبط با اراضی خارج از محدوده مصوب شهری عمدتا به صورت کلی در قالب طرح های توسعه شهری و یا به صورت موردی در قالب مصوبات کمیسیون ماده 13 (تا سال 1387) و کارگروه تخصصی مسکن و شهرسازی و کارگروه تخصصی امور زیربنایی (تا سال 1398) و پس از آن تحت عنوان مصوبات کارگروه زیربنایی، توسعه روستایی، عشایری، شهری و آمایش سرزمین و محیطزیست، اتخاذ می گردند. این مصوبات به سبب گستردگی مکانی (سطح استانی) و زمانی (تقریبا جلسات ماهانه)، با فرض ثبات عوامل مختلف، نیازمند ذخیره و پردازش گسترده ای است که مطمئنا دامنه خطای انسانی بالایی را در بر میگیرد. 

وی افزود: این در حالی است که در مواردی دیده میشود که به سبب بالا بودن حجم متغیرهای مورد بررسی در خصوص یک موضوع (همچون مکانیابی تاسیسات و یا تجهیزات، توسعه های منفصل و یا متصل شهری و …)، عدم حضور مدیر (به علت تغییر پست و یا غیبت موقت)، عدم حضور ذهن مدیر و یا عدم آگاهی وی (به سبب گستردگی زمانی یا مکانی موضوع) و سایر علل که اغلب ناشی از خطاهای انسانی است، تصمیم صحیح و بجا اتخاذ نمی گردد و علاوه بر نامناسب بودن اقدام مذکور عواقب نامطلوب اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی متعددی را موجب می شود. 

وی افزود: سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) به علت قابلیت منحصر به فردش در اتصال اطلاعات مکانی به اطلاعات توصیفی توانسته در کنار سایر برنامه های تخصصی ایجاد پایگاه‌های اطلاعاتی به عنوان یک وسیله توانمند و تکنولوژی کارآمد در تشکیل بانک اطلاعات به شمار آید؛ در حقیقت GIS امکان مدیریت و سازماندهی داده‌های مکانی و توصیفی را با هدف تصمیم‌گیری بهینه میسر می‌کند. 

دکتر مصطفوی ادامه داد: با توجه به مطالب پیشین می توان به صراحت اذعان داشت که ایجاد این پایگاه اطلاعاتی به عنوان یکی از ابزارهای موردنیاز برای تصمیم گیری در سطح کلان مدیریتی همچون تصمیم گیری برای مکانیابی تاسیسات، تجهیزات و خدمات شهری، کارگاه ها و صنایع در پهنه حریم شهر، روند توسعه کالبد شهر و بسیاری تصمیمات دیگر در حوزه عملیاتی مذکور ضرروی است و میتواند پایه ای برای تصمیمات و سیاستگذاری های آینده شهری، منطقهای و ملی باشد.

وی بیان کرد: علاوه بر این می تواند در تهیه طرح های مجموعه شهری، طرح های ناحیه ای، آمایش منطقه ای و … به کار آید. از این رو از آن جایی که در حال حاضر طرح مذکور اتمام یافته؛ رایزنی ها برای استمرار انجام آن در به هنگام سازی مصوبات کارگروه مربوطه و به روزسازی لایه های اطلاعاتی تکمیلی به منظور استفاده کارآمد از پایگاه موجود در حال انجام است. 

مدیر پروژه‌ "ایجاد پایگاه اطلاعات مکانی در محیط GIS برای اراضی در حریم و خارج از حریم شهرهای استان مرکزی" اظهار کرد: مشکل اصلی در ایجاد هر پایگاه داده ای دسترسی به اطلاعات است. هر قدر دسترسی به اطلاعات در مراحل مختلف سریعتر، دقیقتر و به هنگام تر باشد، پروژه در زمان کمتر و با حداقل چالش روبه رو خواهد بود. 

وی ادامه داد: از آن جایی که مصوبات کارگروه مذکور به صورت پرونده های ارجاع شده به دبیرخانه این کارگروه مطرح می شود، لذا پایگاه اطلاعات مکانی که بتواند موقعیت درخواست متقاضی را با توجه به مصوبات قبلی این کارگروه و نیز عوارض طبیعی و مصنوع موجود و یا حتی پیشنهادی نمایش دهد، ضرورت داشت. از این رو، حوزه مطالعاتی تحقیق حاضر را پایگاه اطلاعات مکانی تشکیل می داد که مصوبات کارگروه تخصصی امور زیربنایی در خصوص حریم شهرهای استان مرکزی را ثبت کند و در کنار آن لایه های اطلاعاتی مکمل از جمله محدوده تقسیمات کشوری، مرز محدوده و حرایم مصوب شهرها و سایر نقاط سکونتگاهی، موقعیت شبکه راه های برون شهری، خطوط انتقال نیرو و تاسیسات مهم و حیاتی موجود و محوطه های گردشگری، بقاع متبرکه و … نیز ایجاد شود. در نتیجه مهمترین نکته در این میان، همکاری سازمان های مرتبط (بیش از 70 مورد) بود. با فرض همکاری و اهتمام سازمان های مربوطه برای انجام این پروژه (فرض محال به ویژه برای مواردی که اطلاعات از دیدگاه سازمان مربوطه محرمانه بوده و یا تابع قوانین بالادستی خود بودند)، نبود اطلاعات مکانی، رقومی نبودن آنها، سیستم های مختصات جغرافیایی متفاوت، وجود خطا در اطلاعات ارائه شده و نیاز به اصلاح اطلاعات ارائه شده، زمانبر بودن مکاتبات و هماهنگی های لازم برای اخذ داده ها، در پاره ای موارد نبود نیروی متخصص و آگاه و یا برخورد شخصی و غیرحرفه ای برخی از نیروهای متخصص و آگاه در سازمان های مربوطه، ... از جمله مهمترین چالش های موجود در این پروژه بودند. با این حال با اتکای به اقتدار مدیریتی استانداری مرکزی و معاونان و مدیران مرتبط با پروژه، بهره گیری از سرمایه اجتماعی مدیر پروژه و مدیران وقت واحد و نیز استفاده از نیروهای متخصص و توانمند، این پروژه با موفقیت به اتمام رسید.

دکتر مصطفوی در پاسخ به این سوال که جهاددانشگاهی با ایمان، امید و اعتماد به جوانان چه الگوسازی‌های موثری می‌تواند در پیشرفت دانش‌بنیان کشور داشته باشد؟ گفت: براساس تجربه بیش از یک دهه فعالیت اینجانب در این سازمان و مقایسه آن با سایر سازمانها، تنوع فعالیتی و انعطاف پذیری، مهمترین ویژگی و مشخصه جذاب آن برای نسل جوان است. نسل کنونی، نسلی خلاق و متفکر بوده که سیستم اداری کنونی که بر پایه نظامهای مدیریتی منسوخ همچنان در حال فعالیت هستند نمیتوانند میدان عمل و جذابیت لازم را برای این نسل فراهم کنند، این در حالی است که ویژگیهای منحصر به فرد جهاددانشگاهی امکان بروز انواع استعدادهای آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و ... را در زمینه های مختلف علم، به خلاقانه ترین و به روزترین شکل، فراهم می کند.

وی در پایان گفت: تحقیق حاضر در راستای کمک به استقرار مدیریت شهری یکپارچه، نگهداری و مدیریت داده ها و به هنگامسازی آنها، ردیابی، نظارت و کنترل توسعه شهری در حریم شهرها و نیز به حداقل رساندن هزینه های مالی و زمانی متولیان امر مدیریت شهری و در نهایت ارتقای کیفی تصمیمات و سیاستگذاری های مدیران شهری و کاهش آثار سوء تصمیمات بر یکدیگر، گام بر می دارد.