امید تازه جهاددانشگاهی در رگ‌های بیماران سرطانی/تولید کیت تعیین نیاز به شیمی درمانی در سرطان پستان
جهاددانشگاهی زیست بوم نوآوریِ نخبگان ایران (۱۵۳)
به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی، با توجه به فرارسیدن چهل و دومین سالگرد تشکیل جهاددانشگاهی و پیرامون آخرین وضعیت طرح‌های فناورانه و نوآورانه این نهاد با پژوهشگران و صاحب نظران به گفت وگو نشستیم.
در همین راستا گفت‌وگویی را با دکتر رضوان اسمعیلی یکی از پژوهشگران و مدیران دپارتمان ژنتیک پژوهشکده سرطان معتمد جهاددانشگاهی داشتیم. مرکزی که در سال ۱۳۷۵ با عنوان مرکز بیماری‌های پستان در جهاددانشگاهی واحد علوم پزشکی تهران آغاز به کار کرد و از سال 1391 پس از تفکیک از جهاددانشگاهی واحد علوم پزشکی تهران با عنوان «پژوهشکده» به فعالیت خود ادامه داد و در سال 1395 به دنبال موافقت هیات امنای جهاددانشگاهی «پژوهشکده سرطان معتمد» نام گرفت.
پژوهشکده معتمد با هدف انجام پژوهش، آموزش و ارایه خدمات درمانی در زمینه سرطان پستان، اقدامات ارزشمندی در جهت ایجاد و ارتقای دانش موجود و ارایه خدمات به روز و موثر انجام داده است.
کلینیک بیماری‌های پستان این پژوهشکده تنها مرکز منسجم و متمرکز کشور در ارایه خدمات تشخیصی و درمانی در زمینه سرطان پستان است که با رویکرد چند تخصصی از سال 1375 تا کنون به فعالیت خود ادامه داده و سالانه پذیرای بیش از 150 هزار مراجعه کننده از سراسر کشور و کشورهای همسایه است.
گام برداشتن در جهت آموزش و ارتقای آگاهی بانوان ایرانی با برگزاری مجامع علمی ملی و بین المللی و کارگاه تخصصی و عمومی و تدوین و انتشار بروشورهای آموزشی، انجام پروژه های متعدد غربالگری و تدوین پروتکل درمانی بیماری های پستان جهت همسویی علمی پزشکان پژوهشکده و سایر مراکز از جمله فعالیت‌های شاخص این پژوهشکده است. که در ادامه گفت‌وگو با دکتر رضوان اسمعیلی را می خوانید.
- در رابطه با پروژه تحقیقاتی که مدیریت آن را برعهده دارید بفرمایید.
مسئولیت پروژه تولید کیت تعیین نیاز به شیمی درمانی در سرطان پستان را از یکسال و نیم پیش بر عهده دارم. این کیت در حال حاضر برای جلوگیری از عود و متاستاز در اکثر بیماران مبتلا به سرطان پستان است که بعد از جراحی از شیمی‌درمانی استفاده می‌کنند. زیرا امروزه مطالعات گسترده نشان داده‌اند که تعداد زیادی از بیماران مبتلا به سرطان پستان، بویژه بیماران با مرحله پایین، از شیمی‌درمانی بعد از جراحی سودی نمی‌برند.
این بیماران با یک درمان کم تهاجمی‌تر مانند هورمون درمانی می‌توانند به زندگی ادامه داده و ریسک عود بیماری در آنها پایین است. تشخیص این بیماران تنها با استفاده از انجام تست‌های چند ژنی امکان‌پذیر است. به‌این‌ترتیب می‌توان با استفاده از این آزمایش‌ها از درمان نابجای شیمی درمانی در تعداد کثیری از بیماران اجتناب کرده و آنها را از خطر عوارض جانبی بسیار نامطلوب شیمی‌درمانی و نیز هزینه کردهای مربوطه در امان نگه داشت.
متاسفانه این تست‌ها فقط در خارج از کشور و در مراکز محدودی انجام می‌شود. علاوه بر هزینه بالای چند هزار دلاری که تست برای هر بیمار دارد، زمان‌بر بودن ارسال نمونه و انجام تست و همچنین خروج نمونه از کشور به نفع سیستم سلامت نیست. همچنین با توجه به شرایط تحریم استفاده از این خدمات به راحتی امکان‌پذیر نیست. بنابراین راه‌اندازی و تولید چنین تستی در کشور یکی از مراحل مهم در تشخیص و انتخاب درمان در این بیماران است که با قیمت بسیار پایین‌تر و زمان کمتر این خدمات را برای بیماران قابل دسترس می‌کند.
- هدف و نیاز کشور از اجرای این طرح در چه حد است؟
تشخیص و درمان سرطان یکی از موارد هزینه بر در کشور است. درمان سرطان با تاثیر بر عملکرد و کیفیت زندگی فرد علاوه بر هزینه‌های مستقیم هزینه‌های غیر مستقیم بسیاری دارد که در تمامی کشورهای پیشرفته اهمیت بسیار زیادی به آن داده می‌شود. همچنین سرطان پستان با تاثیر بر زنان به عنوان رکن اصلی خانواده کل یک خانواده را متاثر می‌کند. هدف این طرح شناسایی افراد مبتلا به سرطان پستان است که بدون شیمی درمانی می‌توانند به زندگی با کیفیت بهتر ادامه دهند. بنابراین علاوه بر اینکه انجام این پروژه دسترسی به این نوع خدمت پزشکی شخصی را در کشور امکان‌پذیر می‌کند از هزینه‌های درمان و عوارض جانبی در کشور هم به شدت می‌کاهد.
تولید و بهینه‌سازی انجام اعتبار سنجی‌های آزمایشگاهی و کلینیکی این تست به طور کامل انجام شده است با توجه به مولتی‌ژن بودن این تست‌ها پارامترهای بسیاری در انجام تست وجود داشته است که اطمینان از صحت اطلاعات موجود و انجام صحیح روش بسیار حساس بوده است که با مطالعات بسیار و انجام آزمایشات گوناگون روش صحیح و مناسب با امکانات داخل را به دست آورده‌ایم.
- طبق برنامه ریزی ها اجرای این طرح چه زمانی به پایان می رسد؟
مراحل آزمایشگاهی و اعتبارسنجی این کیت به خوبی پایان یافته است و در حال حاضر مکاتبات لازم با اداره تجهیزات و ملزومات پزشکی جهت اخذ مجوز انجام شده است. تولید و تجاری‌سازی این محصول در گرو تایید و اخذ مجوز تولید از این اداره است. در این صورت امکان تجاری‌سازی و ارائه خدمات به بیماران وجود دارد. تولید در مقیاس بزرگتر، تجهیز آزمایشگاهی جدید جهت ارایه خدمات در مقیاس بزرگ، ایجاد امکاناتی جهت اخذ نمونه از سراسر کشور و همچنین تبلیغات وسیع در دستور کار قرار دارد و امیدواریم که این مرحله نیز به خوبی سپری شود.
- آیا مشکلی پیش روی به سرانجام رسیدن اجرای این طرح وجود دارد؟
برخی موانع پیش‌رو با حمایت جهاد دانشگاهی و پژوهشکده به خوبی پشت‌سر گذاشته شد. امیدواریم که بتوانیم سایر مراحل این طرح را نیز با موفقیت سپری کنیم. اما در کل جهت انجام چنین طرح‌هایی خرید برخی از مواد آزمایشگاهی که بایستی از خارج از کشور تامین شود و از طریق شرکت‌های واسطه خریداری شود گاهی با قیمت بیش از دوبرابر قیمت اصلی ارایه می‌شود و حداقل زمان 2 تا 3 ماه صرف می‌شود. این موارد نیز از شرکت‌های مختلف خریداری می‌شود که یک نقطه ضعف محسوب می‌شود. همچنین در برخی موارد که تحریم وجود دارد هماهنگی استفاده از برخی خدمات بسیار سخت است که باعث زمان‌بر‌شدن پروژه می‌شود.
- نظر شما در رابطه با نقش جهاددانشگاهی در توسعه زیست‌بوم نوآوری کشور چیست؟
خوشبختانه جهاد دانشگاهی با ساختار منحصر به فردی که دارد می‌تواند جذب‌کننده متخصصان و نخبگان کشور باشد و تاکنون کارنامه درخشانی داشته است. البته مواردی وجود دارد که می‌تواند در توسعه این زیست بوم کمک‌کننده باشد. یکی از این موارد حمایت معنوی از پژوهشگران و نخبگان به نحوی است که افراد از ارائه ایده‌ها اطمینان خاطر داشته و نگران افشا شدن یا استفاده توسط غیر نباشند.
همچنین حمایت مادی از پروژه‌های کاربردی و بهبود سهم توسعه‌دهندگان یک فن‌آوری یا نوآوری از دیگر موارد است. تعیین سرفصل‌های مورد نیاز در کشور به منظور ارائه به همگی نخبگان مخصوصا جوانان به منظور جلوگیری از هدر رفتن استعدادها در پروژه‌هایی با نیاز کمتر و تعیین ماموریت مشخص برای هر واحد به منظور جلوگیری از موازی‌کاری و هدر رفتن منابع از دیگر مواردی است که می‌تواند در توسعه این زیست بوم کمک‌کننده باشد.
البته تقویت زیرساخت‌های توسعه و تجاری‌سازی به ویژه در محصولات پزشکی که نیاز به اخذ مجوزهایی با استاندارهای خاص دارد و سرعت بخشیدن به روندهای طاقت فرسای اداری مخصوصا در انجام امور فن‌آورانه از دیگر این موارد است.
در پایان نیز امیداورم با حمایت‌های انجام شده هر چه بیشتر شاهد برآورده شدن نیاز های کشور در زیست بوم نوآوری جهاددانشگاهی باشیم.