جایزه‌ای برای پرواز «پروانه‌فرزانه»ها در آسمان علم ایران

دکتر سیما رافتی سیدی یزدی عضو هیات علمی انستیتو پاستور ایران به پاس تلاش‌ها و تحقیقات گسترده ایشان در "انگل لیشمانیا و تهیه واکسن جهت کنترل لیشمانیوز پوستی از طریق دست‌ورزی‌های ژنتیکی"، به عنوان برنده دومین دوره جایزه فرزانه در حوزه علوم زیست‌پزشکی انتخاب شدند. منتخب اولین دوره جایزه فرزانه نیز دکتر الهه الهی از دانشگاه تهران بودند. انجام فراخوان و تأمین اعتبار این جایزه در سال ۱۴۰۰ توسط معاونت رئیس جمهور در امور زنان و خانواده و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری انجام شده است. چهارمین دوره جشنواره ملی زن و علم (جایزه مریم میرزاخانی) و دومین دوره اعطای "جایزه فرزانه در حوزه علوم زیست‌پزشکی"، امروز شنبه ۱۹ تیرماه ۱۴۰۰ با تقدیر از برندگان برگزار شد.

دکتر پروانه فرزانه، دانشمندی خستگی‌ناپذیر بود که با همتی والا بانک سلول‌های جانوری و انسانی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران را با بیش از هزار و چهارصد رده سلولی تأسیس نمود. اکنون این بانک، مجموعه‌ای از توانمندی‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری در حوزه علوم سلولی، زیست‌فناوری و پزشکی برای تأمین نیاز مراکز علمی، دانشگاهی، صنعتی و کمک به حفظ گونه‌های کمیاب کشور فراهم آورده است. بدین ترتیب او پروانه‌ای شد ماندگار در تاریخ علم زیست‌شناسی ایران. او که تمام امید و ایمان خود و باورهای اعتقادیش را برای حفظ ذخایر زیستی کشور به کار گرفت، خود ذخیره‌ای کم‌نظیر برای الگوسازی برای جوانان آینده­ساز این سرزمین است.

در آستانه نخستین سالگرد درگذشت دکتر پروانه فرزانه، بنیان‌گذار بانک سلول‌های انسانی و جانوری مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران و به بهانه اعطای دومین "جایزه فرزانه در حوزه علوم زیست‌پزشکی"، در گفت‌وگو با اساتید، پژوهشگران و فرهیختگان کشور، اهمیت تجلیل و بزرگداشت مقام والای بانوان فرهیخته کشور و دلایل شکل‌گیری "جایزه فرزانه" را جویا شدیم.

جایزه فرزانه، الهام‌بخش و امیدآفرین

دکتر معصومه ابتکار معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده و استاد دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به اهداف شکل‌گیری جایزه فرزانه گفت: همانطور که دکتر فرزانه، شخصیتی الهام‌بخش و الگویی برای جامعه هستند، این جایزه نیز می‌تواند الهام‌بخش و امیدآفرین باشد. این ویژگی روح‌های بزرگ است که نه تنها شکست را نمی‌پذیرند، بلکه بعد از زمین خوردن، بلند شده و به حرکت ادامه می‌دهند؛ درد و مشکل را در جامعه انتشار نمی‌دهند و برعکس، انتشار دهنده امید و تلاش هستند. خوشحالم که در معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری این توفیق را داشتیم تا از جایزه فرزانه حمایت کنیم. جایزه فرزانه در دو دوره اخیر (سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۳۹۹) به همراه جشنواره ملی زن و علم و جایزه‌ای که به نام پروفسور مریم میرزاخانی نامگذاری شده است، اعطا می‌شود.

دکتر ابتکار افزود: جشنواره ملی زن و علم با همکاری معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برگزار می‌شود و پیشنهاد اولیه برگزاری آن از سوی دکتر مولاوردی (معاون سابق رئیس جمهور در امور زنان و خانواده) مطرح شد، اما اجرای آن در دولت دوازدهم صورت گرفت. این جشنواره و جایزه مریم میرزاخانی، یک جایزه داوطلبانه است و اعضای هیأت علمی و پژوهشگران باید خودشان داوطلب شرکت در این جایزه باشند. مرحله به مرحله پیش رفته‌ایم و شاهد استقبال خوب بانوان توانمند علمی کشور از این جشنواره هستیم.

معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده تاکید کرد: بانوان فرهیخته، پژوهشگران توانمند و دانشمندان برجسته‌ای در کشور داریم که با انگیزه‌های بسیار متعالی، در راه پیشبرد علم و حل مشکلات و گرفتاری‌های کشور گام نهاده و در این حوزه درخشیده‌اند که دکتر فرزانه و دکتر میرزاخانی از آن جمله هستند و می‌توانند الگو و الهام‌بخش دختران و بانوان کشور باشند. هدف ما از برگزاری جشنواره ملی زن و علم (و اعطای جایزه مریم میرزاخانی و جایزه فرزانه)، حمایت از جریان و جنبش علمی کشور است که همواره مورد حمایت مقام معظم رهبری و رئیس جمهور بوده است.

رشد و پیشرفت کشور در گرو شناسایی و معرفی الگوهای موفق در عرصه‌های مختلف علمی به جامعه

دکتر عبدالحسین شاهوردی رییس پژوهشگاه رویان جهاددانشگاهی با اشاره به خصوصیات اخلاقی دکتر فرزانه تاکید کرد: ایشان با اتکا به خصلت‌های دوراندیشی، عمیق‌اندیشی، پشتکار، بر تمام محدودیت‌های ناشی از بیماری سختی که داشتند، غلبه کردند و این مسأله عامل ماندگاری نام ایشان خواهد بود. دکتر فرزانه و افراد دیگری مانند ایشان، در زندگی از چیزهایی گذشت کرده‌اند و خداوند این گذشت را در جای دیگر جبران و به زندگی آن‌ها برکت عنایت کرده است. یکی از مهم‌ترین برکات خداوند، نام نیک و خیری است که از فرد باقی می‌ماند. عزتی که اکنون خداوند نصیب ایشان کرده است (موفقیت در عرصه زندگی و علم باوجود سختی و مشکلات ناشی از بیماری)، حاصل همه این مسائل است که می‌تواند الگویی بسیار خوبی برای جوانان کشور باشد.

رییس پژوهشگاه رویان خاطرنشان کرد: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، به دلیل فروتنی پژوهشگرانی و متخصصانی که در برخی از رشته‌های علمی فعالیت می‌کنند، کمتر به این حوزه‌ها پرداخته‌ایم. در کنار تمامی موفقیت‌ها در حوزه‌های مختلف، بسیاری از موفقیت‌هایی که نصیب کشور شده و زمینه سربلندی ایران را فراهم کرده است، موفقیت‌های علمی هستند که هم ماندگار بوده و هم نقطه امید برای نسل جوان کشور هستند. اگر بخواهیم چرخ مملکت بچرخد و پیشرفت کنیم، بهترین کار، شناسایی و معرفی الگوهایی مانند دکتر فرزانه و پژوهشگران فعال در عرصه‌های مختلف علمی، به نسل جوان کشور و دمیدن روحیه "ما می‌توانیم" در جامعه است.

اقدامی ستودنی در معرفی شخصیت‌های تاثیرگذار در حرکت‌های بزرگ علمی

دکتر سید ابوالحسن شاهزاده فاضلی عضو هیات علمی پژوهشگاه رویان و رییس دانشکده علوم پایه و فناوری‌های نوین علوم پزشکی جهاد دانشگاهی، در خصوص نقش جایزه فرزانه در ایجاد انگیزه در بین جوانان، به ویژه دختران و بانوان کشور گفت: شکل‌گیری این جایزه با این هدف صورت گرفت که نسل جوان ما فکر نکنند، افرادی که می‌توانند در حرکت‌های بزرگ علمی و اجتماعی تأثیرگذر باشند، در کشور کم هستند یا اصلاً وجود ندارند. معرفی این چنین شخصیت‌هایی، اقدامی بسیار ستودنی است.

رییس دانشکده علوم پایه و فناوری‌های نوین علوم پزشکی جهاد دانشگاهی تصریح کرد: نمونه این حرکت‌ها، در دنیا نیز وجود دارد. با هدف تشویق و ترغیب جوانان و پژوهشگران، جوایزی به نام افراد تأثیرگذار که با حداقل امکانات و با خلاقیت و علم خود، سدهای پیش‌رو را شکسته و علم را به پیش برده‌اند، نام‌گذاری می‌شوند. ما نیز در کشور به الگوسازی چنین شخصیت‌هایی لازم داریم و شخصیت دکتر پروانه فرزانه می‌تواند الگوی بسیار مناسبی برای دختران و بانوان این سرزمین باشد.

بنیانگذار و رییس اسبق مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران تأکید کرد: دکتر فرزانه تا حد توان، تأثیرگذاری خوبی در ادامه حرکت‌های علمی کشور داشت. نام‌گذاری این جایزه به نام دکتر فرزانه به بهانه گرامیداشت و پاسداشت خدمات ایشان، قطعاً زمینه‌ساز یک حرکت و نهضت برای توسعه کمّی و کیفی علم، دانش و فناوری در کشور خواهد بود.

تشویقی برای پژوهشگران فعال در حوزه زیست‌پزشکی

دکتر سید مجید تولیت ابوالحسنی، رئیس مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران، با اشاره به نقش تأثیرگذار افرادی مانند دکتر فرزانه به عنوان الگو برای جوانان کشور گفت: دکتر فرزانه (به عنوان یک بانوی محقق و فرهیخته و باوجود سختی‌ها و مشکلات ناشی از بیماری) که تمام امید، ایمان و باورهای اعتقادی خود را برای حفظ ذخایر زیستی کشور به کار گرفت، ذخیره‌ای کم‌نظیر برای الگوسازی برای نسل جوان و آینده­ساز کشور است. دکتر فرزانه با شخصیت متعهد، متخصص و دلسوزی که داشت، برای پیشبرد اهداف زیست‌بانک تا آخرین لحظات زندگی کوتاهش تلاش کرد و با ارائه مقالات متعدد در زمینه علوم سلولی و مولکولی، خودایمنی و بخصوص بانک‌های زیستی، آثار ارزشمندی را تقدیم جامعه علمی کشور نمود.

رییس مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران تأکید کرد: ایمان، خودباوری، برخورداری از روحیه جهادی، خستگی ناپذیری، سعه صدر و تلاش، از جمله ویژگی‌هایی هستند که دکتر فرزانه به عنوان یک بانوی فرهیخته، با دارا بودن همه آن‌ها، در راه کسب علم و توسعه آن و به طور اخص در حوزه علوم سلولی، به عنوان الگو و راهبر برای بانوان کشور است.

دکتر تولیت ابوالحسنی با اشاره به شکل‌گیری جایزه فرزانه با هدف پاسداشت مقام دکتر پروانه فرزانه تصریح کرد: این جایزه ضمن معرفی شخصیت علمی دکتر فرزانه به نسل جوان کشور می‌تواند تشویقی برای پژوهشگران فعال در حوزه زیست‌پزشکی باشد.

پاسداشت تلاش بانوان فرهیخته و تأثیرگذار و الگوسازی برای دختران و بانوان کشور

دکتر مریم نیکخواه دبیر دومین "جایزه فرزانه در حوزه علوم زیست‌پزشکی" در خصوص اهداف شکل‌گیری این جایزه گفت: ایده شکل‌گیری جایزه فرزانه، سال گذشته (۱۳۹۹) و پس از درگذشت دکتر فرزانه مطرح شد. هدف از شکل‌گیری این جایزه، تنها زنده‌نگه داشتن نام دکتر پروانه فرزانه نیست، بلکه هدفی متعالی‌تر را در این جایزه دنبال می‌کنیم. در حقیقت، جایزه فرزانه با هدف پاسداشت تلاش بانوان فرهیخته و تأثیرگذار کشور، همینطور الگوسازی و حمایت از دختران و بانوان جامعه شکل گرفته است. تلاش می‌کنیم در سال‌های آینده، این جایزه را در سطوح دانش‌آموزی، دانشجویی و حتی پژوهشگران جوان نیز توسعه دهیم.

استاد دانشکده علوم زیستی دانشگاه تربیت مدرس تأکید کرد: بانوان فرهیخته، پرتلاش و موفق زیادی در کشور وجود دارند که در نهایت فروتنی، درحال تلاش و فعالیت علمی بوده و با وجود سابقه علمی و پژوهشی بسیار درخشان، به درستی برای جامعه معرفی نشده‌اند. "جایزه فرزانه" دراصل، تلاشی برای دیده شدن و انعکاس بیشتر فعالیت‌های علمی "فرزانگان" کشور است.

دبیر دومین جایزه فرزانه در حوزه علوم زیست‌پزشکی تأکید کرد: معتقدم اگر این جایزه به درستی معرفی شده و در طی دوره‌های آتی، به افرادی که واقعاً شایستگی و صلاحیت علمی لازم را دارند، اعطا شود، می‌تواند به جایگاه واقعی خود دست پیدا کند. امیدواریم این جایزه بتواند مشوق پرواز پروانه‌های زیادی در (آسمان علم) کشور باشد.

بهانه‌ای برای تقدیر از بانوان پژوهشگرِ فعال و تأثیرگذار در حوزه زیست‌پزشکی

دکتر الهه الهی استاد دانشکده زیست‌شناسی دانشگاه تهران و برنده نخستین "جایزه فرزانه در حوزه علوم زیست‌پزشکی" به سابقه شکل‌گیری این جایزه اشاره کرد و گفت: متخصصان و پژوهشگران حوزه زیست‌شناسی علاقه‌مند بودند که به نحوی، نام دکتر فرزانه زنده نگاه داشته شده و از تلاش‌های این بانوی فرهیخته تقدیر شود. این هدف، با ایجاد جایزه فرزانه و با کوشش و حمایت انجمن ژنتیک ایران، مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران، دانشگاه علم و فرهنگ و پژوهشگاه رویان (جهاد دانشگاهی) برآورده شد. نکته قابل توجه در این زمینه، فاصله زمانی کوتاه شکل‌گیری این جایزه با جایزه مریم میرزاخانی، ریاضیدان برجسته کشور است. هر دو بانوی فقید را خیلی زود از دست دادیم. درحقیقت، شکل‌گیری این دو جایزه با هدف یادبود و گرامیداشت فعالیت‌های این دو زن پژوهشگر و فرهیخته انجام شد.

دکتر الهی خاطر نشان کرد: جایزه فرزانه علاوه بر گرامیداشت یاد دکتر پروانه فرزانه، بهانه‌ای برای تقدیر از بانوان پژوهشگرِ فعال و تأثیرگذار در زمینه زیست‌پزشکی (حوزه فعالیت دکتر فرزانه) است. هدف اصلی دیگر این جایزه، تشویق بانوان جوانِ فعال در این حوزه است تا به این باور برسند که حدی برای کیفیت کار و پژوهش آن‌ها وجود ندارد. او اظهار امیدواری کرد که هر دو جایزه دکتر فرزانه و دکتر میرزاخانی به این هدف نائل شوند.

استاد دانشگاه تهران در خصوص اثرگذاری این جایزه در ایجاد انگیزه در دختران و بانوان کشور گفت: اولاً اسم خانم دکتر پروانه فرزانه و خود این لغت "فرزانه" اثر خاصی دارد. در عین حال، وقتی نام خاصی مانند دکتر فرزانه یا دکتر میرزاخانی برای یک جایزه در نظر گرفته می‌شود، مردم با آن نام، احساس تعلق و هم‌ذات پنداری پیدا می‌کنند و جایزه تبدیل به یک موضوع واقعی و ملموس می‌شود. این اسامی، اسامی ایرانی هستند. قطعاً مردم به این نام‌ها افتخار کرده و الگوی بسیار خوبی برای جوانان به ویژه دختران و بانوان این سرزمین خواهند بود.

دکتر الهی تصریح کرد: در دومین دوره اعطای جایزه فرزانه، نقش کوچکی در انتخاب بانوی فرهیخته این دوره داشتم. حضور در این فرایند باعث شد متوجه شوم بانوان پژوهشگر لایق و فعال زیادی در کشور داریم و قطعاً تعداد این بانوان در آینده افزایش پیدا خواهد کرد. این بانوان فرهیخته در مسیر دکتر فرزانه و دکتر میرزاخانی گام نهاده، پیگیر تلاش و فعالیت علمی هستند و می‌توانند مانند این چهره‌های برجسته در راه رشد و توسعه علم کشور حرکت و افتخارآفرینی کنند.

فرصتی برای معرفی بانوان فرهیخته به عنوان الگو برای نسل جوان کشور

دکتر پروانه افشاریان معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی در خصوص شکل‌گیری جایزه فرزانه گفت: پس از درگذشت دکتر فرزانه (تیرماه ۱۳۹۹) پیشنهادی از سوی دکتر شاهوردی، رئیس پژوهشگاه رویان، مبنی بر شناساندن ابعاد مختلف زندگی و فعالیت‌های علمی دکتر فرزانه در قالب داستان کوتاه در کتاب‌های درسی مدارس به دفتر وزیر آموزش و پرورش ارسال شد. این پیشنهاد با هدف الگوسازی برای نسل جوان کشور مطرح شد و قرار است اقداماتی در این زمینه انجام شود.

دکتر افشاریان خاطرنشان کرد: پیشنهاد دیگری که با هدف الگوسازی برای نسل جوان به ویژه دختران و بانوان کشور مطرح شد، شکل‌گیری جایزه فرزانه بود. در دیداری که با دکتر معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور و استاد دکتر فرزانه داشتیم، پیشنهاد قرار گرفتن این جایزه در کنار جشنواره ملی زن و علم از سوی ایشان و با هدف الگوسازی بهتر در بین جوانان کشور مطرح شد.

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی افزود: در شیوه‌نامه انتخاب برنده این جایزه تأکید شده است، دکتر فرزانه ذخیره‌ای کم‌نظیر در راستای الگوسازی جوانان آینده‌ساز این سرزمین است. امید است این بزرگداشت نمادی از همراهی تعهد و تخصص و امید باشد که الهام‌بخش جوانان این سرزمین باشد. نخستین دوره این جایزه دی ماه سال گذشته (۱۳۹۹) و همزمان با برگزاری جشنواره ملی زن و علم (جایزه مریم میرزاخانی) برگزار شد. دومین جایزه فرزانه نیز امسال و همزمان با چهارمین جشنواره ملی زن و علم به یک بانوی فرهیخته در حوزه علوم زیست‌پزشکی اعطا شد.

وی تصریح کرد: بانوان فرهیخته زیادی در کشور داریم، اما فرصتی نیست که از این بانوان فرهیخته به عنوان الگو برای نسل جوان کشور یاد شود. حتی جشنواره ملی زن و علم نیز به خوبی اطلاع‌رسانی نشده است. در جایزه فرزانه، نامزدهای مورد نظر توسط یک کمیته علمی و با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، همچنین معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری انتخاب و بررسی شده و در نهایت، یک بانوی فرهیخته که فعالیت برجسته‌ای در حوزه زیست‌پزشکی انجام داده باشد، به عنوان نفر برگزیده معرفی می‌شود.

دکتر افشاریان خاطر نشان کرد: این جایزه بسیار جوان است. در ابتدا قصد داریم از بانوان فرهیخته و پیشکسوت تقدیر کنیم و امید داریم با استمرار برگزاری این جایزه در سال‌های بعد، دانشمندان و پژوهشگران جوان و فرهیخته کشور را شناسایی و معرفی کرده و مورد تقدیر قرار دهیم. همچنین تلاش می‌کنیم ارتباط مناسبی با وزارت آموزش و پرورش برقرار کرده و در سال‌های آینده، زیرساخت‌های لازم برای برگزاری این جایزه در سطح دانش‌آموزی را نیز فراهم کنیم.

پاسداشت فعالیت‌های علمی "فرزانگان کشور"

دکتر سامان حسینخانی، استاد دانشکده علوم زیستی دانشگاه تربیت مدرس تأکید کرد: سال گذشته و پس از درگذشت دکتر فرزانه، تعدادی از دوستان و همکاران ایشان و پژوهشگران مراکز علمی و تحقیقاتی مختلف کشور به این فکر افتادند که صرفاً نه با هدف یادبود و بزرگداشت ایشان، بلکه با هدف پاسداشت فعالیت‌های علمی "فرزانگان کشور" که بانوان پیشرو در مسیر علم هستند، جایزه‌ای در حوزه زیست‌پزشکی با نام جایزه فرزانه اعطا شود.

دکتر حسینخانی تأکید کرد: اعطای این جایزه به بانوان پیشرو در علم (حوزه علوم زیست‌پزشکی)، تقدیر از فعالیت‌های علمی و مشوقی برای ادامه فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی این بانوان فرهیخته کشور است. در این مسیر واقعاً نیازمند الگوسازی هستیم و امیدواریم این جایزه بتواند در آینده علمی کشور مثمرثمر بوده و فرزانگان جدیدی را به جامعه معرفی کند.

هویت‌بخشی به جوانان از طریق معرفی الگوهای معاصر کشور

دکتر عبدالرضا دانشور آملی مدیر بانک سلول‌های انسانی و جانوری مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران تأکید کرد: معتقدم جامعه ما نیاز دارد تا الگوهایی را به جوانان، دانشجویان و پژوهشگران کشور معرفی کنیم. الگوهایی که اغلب از آن‌ها یاد می‌شود، مربوط به چند صدسال قبل هستند؛ این در حالی است که پس از پیروزی انقلاب و به‌خصوص در سال‌های اخیر، پژوهشگران و دانشمندان فرهیخته، نیروهای مؤمن، معتقد و متعهد زیادی داریم که در حوزه‌های مختلف مشغول خدمت‌رسانی به کشور هستند و این افراد، بهترین الگو برای معرفی به نسل جوان کشور هستند.

به گزارش ایسنا، مدیر بانک سلول‌های انسانی و جانوری مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران افزود: شناساندن این افراد و معرفی فعالیت‌ها و دستاوردهای آنان در عرصه‌های مختلف، به نسل جوان کشور هویت بخشیده و باعث تقویت روحیه خودباوری در آن‌ها می‌شود؛ البته چه خوب است که این اقدام در زمان حیات افراد انجام شود و صرفاً محدود به بعد از درگذشت آن‌ها نباشد.