تولید تجاری محصولات فناورانه؛ از قارچ‌های خوراکی ـ دارویی تا گیاهان زینتی

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی به نقل از سیناپرس، توسعه صادرات غیرنفتی و کاهش وابستگی اقتصاد به نفت در ایران ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است؛ در این میان تجارت بخش کشاورزی سهم مهمی در صادرات درآمدهای غیر نفتی دارد و می‌تواند با استراتژی مشخص و هدفمند، مسیر توسعه کشاورزی پایدار را هموار سازد. از سوی دیگر بیوتکنولوژی نقش مهمی در تولید محصولات فناورانه کشاورزی دارد؛ بیوتکنولوژی (فناوری زیستی) مولود تلفیق علوم زیستی و دانسته‌های کشاورزی، پزشکی و فنی مهندسی است. فناوری که به منزله روش‌های نوین و مکمل روش‌های سنتی می‌تواند در ایجاد زندگی بهتر، محیط زیست مناسب‌تر و تامین امنیت غذایی بشر امید بخش و تحول برانگیز باشد.
حمیدرضا پوریان فر مدیر گروه پژوهشی زیست فناوری قارچ‌های صنعتی در این خصوص گفت: در حال حاضر تنوع اقلیمی و وجود منابع طبیعی سرشار، کشور ما را به یکی از مهمترین کشورها در تولید محصولات کشاورزی تبدیل کرده به طوری که بخش مهمی از صادرات غیر نفتی کشورمان مشتمل بر محصولات کشاورزی است. متاسفانه هم اکنون با وجود این مساله، بازدهی تولید محصولات کشاورزی در ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته بسیار کمتر است.
این دکتری تخصصی رشته بیوتکنولوژی گیاهی افزود: فناوری‌های زیستی می‌تواند در حل مشکلات کشاورزی، کمک به امنیت غذایی و ارتقاء سطح سلامت غذایی جامعه نقش غیر قابل انکاری ایفاء کند، به همین منظور انجام پژوهش‌های منسجم و هدفمند به منظور توسعه فناوری و تجاری سازی محصولات دانش بنیان متناسب با نیازهای روز جامعه جزو ماموریت پژوهشکده بیوتکنولوژی صنعتی جهاددانشگاهی خراسان رضوی قرار گرفته است.
وی اظهارداشت: اخیرا دولت اذعان داشته است که اختصاص بودجه به مراکز دولتی و همچنین دانشگاه‌ها موجب تولید محصول نشده بلکه باعث تربیت نیروهای انسانی شده است. در حالی که جهاد دانشگاهی سالهاست به دلیل کمبود منابع مالی با ایجاد شرکت‌های دانش بنیان، مراکز خدمات تخصصی و با حمایت و جهت گیری طرح‌های پژوهشی به سمت تولید محصولات فناورانه پیش رفته است.
وی گفت: این اصل مهم به عنوان یکی از خط مشی‌های پژوهشکده بیوتکنولوژی صنعتی نیز مورد توجه قرار گرفته و از این‌رو حرکت و جهت اصلی فعالیت این پژوهشکده تولید محصولات فناورانه است. ضمن اینکه پژوهشکده بیوتکنولوژی صنعتی پژوهش‌های پایه‌ای را نیز انجام می‌دهد که بتواند خروجی‌اش تولید محصولات فناورانه باشد.
پوریان فر کمک به حل مشکلات کشاورزی از طریق توسعه فناوری در زمینه کشت‌های گلخانه‌ای و استفاده از آب‌های نامتعارف، کمک به امنیت غذایی (با تاکید بر تامین پروتئین غیرحیوانی مورد نیاز جامعه) و ارتقاء سطح سلامت غذایی را از جمله اهداف اساسی این پژوهشکده عنوان کرد و گفت: هم اکنون این پژوهشکده در قالب 3 گروه پژوهشی شامل زیست فناوری قارچ‌های صنعتی (زیست فناوری در قارچ‌های با کاربرد خوراکی، دارویی و صنعتی)، بیوتکنولوژی صنعتی میکروارگانیسم‌ها (دست یابی به دانش فنی تولید متابولیت‌های میکروبی) و بیوتکنولوژی گیاهان زینتی (تحقیقات زیست فناوری و فیزیولوژی با هدف بهبود فرآیند تکثیر و عملکرد گیاهان زینتی) به فعالیت می‌پردازد.
وی به زمینه‌های پژوهشی این پژوهشکده اشاره کرد و افزود: تولید نیمه تجاری و تجاری قارچ‌های خوراکی ـ دارویی مهم نظیر شاه صدف (با برند ارینجی)، انوکی، شی‌تاکه، گانودرما، تولید نژادهای هیبرید اصلاح شده انواع قارچ‌های خوراکی و دارویی، کسب چندین مورد دانش فنی در زمینه فرمولاسیون بستر کشت قارچ‌های خوراکی و دارویی، تاسیس بانک زنده متشکل از صدها نژاد بومی قارچ خوراکی و دارویی کشور، تولید تجاری گیاهان زینتی مهم و اقتصادی نظیر ژربرا، آنتوریوم و میخک، کسب پروتکل‌های تکثیر تجاری گل‌های شاخه بریده و گیاهان زینتی گلدانی، تولید نمونه کشت بافتی گیاهی برای بخش خصوصی، تولید سازه‌های Robisco (تثبیت ریزجلبک‌ها در کارکرد بیدهای تصفیه کننده آب و هوا)، تولید نیمه صنعتی (پایلوت) رنگ‌های میکروبی نظیر قارچ موناسکوس پرپورئوس و تاسیس بانک ریزجلبک های بومی منطقه، از جمله مهمترین محصولات شاخص پژوهشکده بیوتکنولوژی صنعتی هستند.
مدیر گروه پژوهشی زیست فناوری قارچ‌های صنعتی، کمک به اشتغال‌زایی، استفاده بهینه از ضایعات کشاورزی نظیر کاه-کشل گندم، کود مرغی، ملاس چغندر قند، باگاس نیشکر و کمک به روند بهبود کیفیت تغذیه‌ای مردم را نیز از دیگر دستاوردهای علمی و پژوهشی این پژوهشکده بر شمرد و با تاکید بر اهمیت و چشم انداز بیوتکنولوژی افزود: از سال 2018، بخش قابل توجهی از سرمایه گذاری‌های دنیا به سمت شرکت‌های خصوصی بیوتکنولوژی جریان پیدا کرده است. این اتفاق دیر یا زود نیز در ایران رخ خواهد داد و شرکت‌های خصوصی در زمینه بیوتکنولوژی سرمایه گذاری خواهند کرد.

پوریان فر به جایگاه علم بیوتکنولوژی ایران اشاره کرد و گفت: هم اکنون علم بیوتکنولوژی صنعتی ایران قابل رقابت با کشورهای پیشرو نیست زیرا شاخه بیوتکنولوژی صنعتی یک مفهوم جدیدی در ایران است، در حالی که این مفهوم در کشورهای پیشرو جدید نیست.
وی ادامه داد: قطعا ما ادعا نمی‌کنیم که پیشرو هستیم اما مسیری که اکنون در پیش داریم، همان مسیری است که دنیا طی می‌کند. مسیری که بیوتکنولوژی در دنیا اولویت‌های اصلی‌اش قرار داده است. ما هم در آن مسیر گام بر می‌داریم.
وی به دیگر اهداف و دستاوردهای این پژوهشکده اشاره کرد و ادامه داد: علاوه بر گروه‌های پژوهشی، این پژوهشکده دارای مرکز خدمات تخصصی فناوری‌های تولید قارچ‌های خوراکی (دارای موافقت قطعی از جهاددانشگاهی)، یک شرکت (دارای مجوز از دفتر مرکزی جهاددانشگاهی) با هدف تجاری سازی قارچ‌های خوراکی ـ دارویی و چندین عدد گلخانه و پایلوت نیمه صنعتی و صنعتی برای پیشبرد طرح‌های پژوهشی و بررسی امکان تجاری سازی یافته‌های پژوهشی است.
پوریان فر بیان کرد: این پژوهشکده تاکنون موفق به اختتام یا در حال اختتام دهها طرح پژوهشی مصوب جهاددانشگاهی (دفتر مرکزی)، چند طرح کارفرمایی (مصوب معاونت علمی ریاست جمهوری و صندوق حمایت از طرح‌ها) و دهها طرح داخلی شده است. ده‌ها مقاله از اعضای هیات علمی این پژوهشکده در ژورنال‌های Q1 و Q2 و دهها مقاله دیگر در مجلات نمایه شده در JCR و علمی-پژوهشی داخل کشور به چاپ رسیده است.
مدیر گروه پژوهشی زیست فناوری قارچ‌های صنعتی گفت: همچنین بیش از 10 جلد کتاب برگرفته از فعالیت‌های پژوهشی توسط اعضای هیات علمی این پژوهشکده در انتشارات دانشگاهی معتبر کشور به چاپ رسیده است. ثبت چندین اختراع ملی و بیش از 60 مورد ثبت ژن قارچ‌های بومی ایران از جمله دستاوردهای دیگر این پژوهشکده است.
وی در پایان اظهارداشت: کسب تندیس زرین هفتمین جشنواره ملی فن آفرینی شیخ بهایی در بخش طراحان کسب و کار در سال 1390، رتبه ممتاز در دومین جشنواره علمی رضوی (1397) و چندین عنوان کسب عنوان پژوهشگر برتر در جهاد دانشگاهی (در سطح جهاددانشگاهی خراسان رضوی و در سطح جهاد دانشگاهی سراسر کشور) از جمله افتخارات دیگر فردی و گروهی این پژوهشکده به حساب می‌آید.