توسعه فضای کار و پژوهش برای جوانان در جهاددانشگاهی/ تمرکز بر نیاز بازار و تدوین دانش فنی فناوری های استراتژیک در این نهاد

دکتر یعقوب فتح الهی معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی در گفت و گو با روابط عمومی جهاددانشگاهی در رابطه با اینکه در حال حاضر چه تعداد پژوهشگر در گروه‌های پژوهشی و مراکز خدمات تخصصی حوزه پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی مشغول فعالیت هستند؟ گفت: حوزه پژوهشی دارای 1687 نفر پژوهشگر (479 نفر هیات علمی و 1208 نفر غیر هیات علمی با مدرک بالاتر از کارشناسی ارشد است (که در گروه‌های پژوهشی و مراکز خدمات تخصصی مشغول به فعالیت هستند.

وی پیرامون دستاوردهای مهم پژوهشی و فناورانه در سطح ملی و یا بین‌المللی جهاددانشگاهی عنوان کرد: کسب عنوان سرآمدان آموزشی توسط دکتر حسین بهاروند از پژوهشگاه رویان از بین 300 عضو هیأت علمی دانشگاه های معتبر ایران از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، کسب عنوان پژوهشگر برتر دوره 23 پژوهشگران برگزیده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری توسط مرضیه تولایی از پژوهشگاه رویان در سال 1401 و کسب رتبه اول در بخش موسسات برتر در رویداد استانی جوانی جمعیت توسط اندیشکده بانوان جهاددانشگاهی واحد الزهرا در سال 1402 از دستاوردهای مهم پژوهشی و فناورانه این نهاد است.

انجام 63 طرح فناورانه در جهاددانشگاهی

دکتر فتح الهی با اشاره به تعداد طرح‌های فناورانه جهاددانشگاهی که بهره‌برداری رسیده‌اند، گفت: تاکنون 6 طرح به نتیجه نهائی رسیده، 25 طرح بین 50 تا 100 درصد و 22 طرح نیز کمتر از 50 درصد پیشرفته داشته‌اند. 10 طرح جدید نیز در سال 1401 به طرح های فناورانه اضافه شده است.

معلون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی در رابطه با برنامه این نهاد برای تجاری‌سازی طرح‌های پژوهشی گفت: فرایند تجاری‌سازی مستقل از اینکه در جهاددانشگاهی باشد یا جای دیگر، مقدم بر آن از مالکیت فکری شروع می‌شود؛ یعنی اینکه محققان و پژوهشگران در یک فکر و ایده علمی تا رسیدن به یک خدمت، محصول و فرآورده دانش بنیان چه سهمی دارند و اینکه نهاد، سازمان و یا موسسه علمی که محیط کار را تأمین می‌کند چه سهمی دارد، بنابراین این موضوع باید در قالب آیین‌نامه در یک سازمان به صورت روشن و واضح باشد تا ایده‌پردازان و تولیدکنندگان فکر و اندیشه که فکر بکر ایجاد می‌کنند سهم و حد و حدودشان مشخص باشد.

وی ادامه داد: حال بعد از انجام این پژوهش‌ها است که به خدمت، محصول و یا سیستم دانش بنیان دست پیدا می‌کنیم که سرمایه یک سازمان است و خود سازمان و عناصر انسانی در آن شریک هستند. اما باید دید چگونه این پژوهش‌ها را برای ارائه خدمت به مردم و جامعه (فرهنگ، اقتصاد و مردم) باید در اختیار آنها قرار دهیم که برخی فکر می‌کنند ما باید خودمان توسط همین سازمان شرکتی را ایجاد کنیم و بازیگران و نقش آفرینانی را در آن سهیم کنیم.

دکتر فتح الهی افزود: با توجه به اینکه کار اصلی بازیگران و ذی‌نفعان تولید فکر بکر و انجام پژوهش مستمر است، بنابراین این وظیفه، به عنوان سرمایه و دارایی باید در سازمان همچنان حفظ شود تا به طور مستمر افکار بکر ارائه شود. پس ورود آنها به عرصه اقتصاد برای انجام نقش اقتصادی به نظر صحیح نمی‌آید و راه درست این است که این دستاورد بر اساس یک بازاریابی و نیازسنجی باید به سرمایه‌گذاران و بازیگران اقتصادی سپرده شود؛ بنابراین این رویه باید ایجاد شود و آن سازمان مولّد به عنوان یک نهاد تولیدکننده همچنان نقش آفرینی و بازآفرینی کرده و افکار جدید تولید تا بر اساس آن خدمات جدید محصولات جدید، را ارائه کند.

معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی با اشاره به این که در بخش اقتصادی نیز باید بگوییم در نظام سرمایه گذاری، علاقه سرمایه گذاران، وضعیت بازار، نظام اقتصادی، محیط کسب و کار، قوانین و مقررات به اقتضاء این شرایط چه اتفاقی خواهد افتاد، اظهار کرد: بنابراین برای اینکه بتوان این کار را انجام داد، مجموعه‌ای تحت عنوان تجاری‌سازی در سازمان ایجاد می‌شود که این دستاورد را در اختیار جامعه قرار دهد تا بازیگران اقتصادی، ذی نفعان اقتصادی و سرمایه‌گذاران در کنار هم بتوانند این خروجی نظام پژوهش و توسعه را در اختیار جامعه قرار دهند.

وی تاکید کرد: در جهاددانشگاهی نیز بر اساس همین نگاه آیین نامه مالکیت فکری ایجاد شده که در حال بازنگری است و وظایف و کارکردهای سازمان تجاری سازی که قبلا ایجاد شده در حال بازنگری قرار دارد، چراکه با انجام کار کارشناسی توسط خبرگان و نخبگان و تبدیل آن به رویه تجاری سازی موثر باید بتوانیم در نظام اجتماعی و اقتصادی اثرگذار باشیم.

وی در پاسخ به این سوال که در جهاددانشگاهی به چه میزان به پژوهشگران جوان اعتماد می‌شود و این نهاد به عنوان تجلی‌گاه علم، ایمان و عمل چه نقشی می‌تواند در پیشرفت دانش‌بنیان کشور داشته باشد؟ بیان کرد: بیش از 40 درصد (نزدیک به 4 هزار نفر) از بدنه نیروی انسانی جهاددانشگاهی در بخش پژوهش و فناوری است. حوزه پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی حدود 500 نفر عضو هیأت علمی دارد که مابقی این تعداد پژوهشگران، کارشناسان و تکنسین‌های جوانی هستند که با بدنه‌های پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی در پژوهشکده‌ها، گروه‌ها و پژوهشگاه ها و همچنین در مراکز خدمات تخصصی همکاری می‌کنند، بنابراین جهاددانشگاهی در بستر فعالیت های پژوهش و نوآوری خود جوانان و پژوهشگران جوان را به خدمت می گیرد و با  آنها کار می کند.

وی افزود: راه دیگر در راستای اعتماد به جوانان، امکان جذب دانش آموختگان جوان در گروه ها، پژوهشکده ها و پژوهشگاه‌های جهاددانشگاهی است که در دستورکار قرار دارد و امیدواریم این فضا گشوده شود تا با توجه به برنامه‌های پژوهشی که در این نهاد وجود دارد بتوان تعداد بسیاری نیروی جوان را وارد این نهاد کرد. جهاددانشگاهی در بعضی از واحدهای خود پژوهش‌هایی انجام می‌دهد که این پژوهش ها در مقیاس صنعتی است، بنابراین این بخش می‌تواند پذیرای فرصت مطالعاتی صنعتی اعضای هیأت علمی جدیدالاستخدام دانشگاه‌ها باشد که همگی جوانند.

به کارگیری دانش آموختگان دکترای کشور به عنوان پژوهشگر پسادکترا در جهاددانشگاهی

دکتر فتح الهی ادامه داد: راه دیگر در راستای تحقق شعار اعتماد به جوانان این است که در جلسه هیأت امناء آیین نامه ای تأیید شد که قبلاً در شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) کشور تأیید و تصویب شده و ان شاءالله در جهاددانشگاهی هم تأیید شده و به اجرا در خواهد آمد که مضمون این آیین نامه بکارگیری دانش آموختگان دکترای دانشگاه های کشور و دانش آموختگان دانشگاه‌های خارجی با اولویت ایرانی بودن به عنوان پژوهشگر پسادکترا در جهاددانشگاهی خواهد بود تا راه برای ورود آنها به این نهاد باز شود. این چند روش وجود دارد تا فضای کار و پژوهش را برای جوانان در جهاددانشگاهی بیشتر باز کنیم.

معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی با اشاره به این که جوانان ایرانی خود را باور کرده اند و با همین نیروی خودباوری، اعتماد به نفس و ایمان کارهای نشده را به شدنی تبدیل می کنند، گفت: جهاددانشگاهی یک محیط کار مناسب برای پژوهشگران جوان و جوانان خودباور و انقلابی است که دستاوردهای آن ها در حوزه های مختلف پژوهش و فناوری می تواند تعالی و سعادت ملی و پیشرفت کشور را به ارمغان بیاورد.

وی در ادامه بیان کرد: ورود زیر مجموعه های جهاددانشگاهی به عرصه های جدید علم و فناوری با در نظر گرفتن شرایط جامعه و نیازهای موجود در کشور و تنوع فعالیت ها در کل مجموعه جهاددانشگاهی نشان از این دارد که این نهاد دارایی پتانسیل رشد و شکوفایی در حوزه های مختلف است.

دکتر فتح الهی با اشاره به این که با توجه به پیشرفت روز افزون علم و فناوری در حوزه های مختلف فنی مهندسی و علوم پایه که منجر به ایجاد نیازهای جدید خواهد شد، گفت: جهاددانشگاهی می بایست به جهت عقب نماندن از رقبای خود و پاسخ به نیازهای جدید کشور، ورود به عرصه های جدیدتر و همکاری و تعامل بیشتر با سازمان ها را در دستور کار خود قرار دهد و از آنجایی که این نهاد یکی از گسترده ترین مراکز علمی-تحقیقاتی در کشور است، با توجه به پیشرفت کشور در صنایع مختلف و ایجاد نیازهای جدید و رسالت اصلی و محوری خود در دستیابی به فناوری های مورد نیاز صنایع استراتژیک کشور، می تواند مانند گذشته یاری رسان بخش صنعت باشد و با دستیابی به فناوری های کلیدی، توانایی و تعهد خود را به صورت جدی اثبات نماید که علاوه بر اینکه می باید بستر سازی مناسبی در این خصوص صورت پذیرد، مستلزم ارتباط هر چه بیشتر با مجموعه های خارج از جهاددانشگاهی و نیز همکاری های علمی و تخصصی با مراکز تحقیقاتی در حوزه ها و صنایع فناورانه است.

وی افزود: بنابراین با مقدمه ای که بیان شد اولویت و آینده پژوهش و فناوری در جهاددانشگاهی نگاه فناورانه، تمرکز بر نیاز صنعت، فعالیت در حوزه های مورد نیاز بازار، تدوین دانش فنی فناوری های استراتژیک و کلیدی مورد نیاز کشور و ایجاد کسب و کار پایدار در حوزه پژوهشی خواهد بود که برای رسیدن به این هدف اقداماتی در دستور کار این معاونت قرار داشته و در برنامه هفتم توسعه جهاددانشگاهی این موضوع همانند گذشته مورد توجه قرار خواهد گرفت.

شناسایی نیاز کشور به فناوری‌های روز دنیا و بومی‌سازی دانش فنی آن در جهاددانشگاهی

معاون پژوهش و فناوری تصریح کرد: این اقدامات شامل شناسایی نیاز کشور به فناوری‌های روز دنیا و بومی‌سازی دانش فنی طراحی و ساخت و تولید این فناوری‌ها در جهاددانشگاهی و تعریف طرح‌های فناورانه با نگاه تقاضامحور و بر اساس نیازهای فناورانه صنایع کشور، انعقاد قراردادهای ملی و فناورانه با هدف تأمین نیاز کشور و قطع وابستگی، ایجاد مراکز توسعه فناوری در سازمان ها و واحدهای توانمند جهاددانشگاهی، صدور خدمات فنی مهندسی به کشورهای همسایه با همکاری دفتر امور بین الملل، توسعه همکاری فناورانه با صنایع مهم کشور از قبیل صنایع نفت و گاز، حمل و نقل ریلی، معدنی و فلزی و حضور در نمایشگاه های تخصصی پر اهمیت در سطح ملی و بین المللی می شود.

وی با بیان این که در حوزه علوم انسانی، اجتماعی و هنر اولویت و آینده پژوهش علوم انسانی در راستای سند چشم‌انداز، اهداف کلان جهاددانشگاهی و اهداف حوزه  پژوهش و فنآوری طرح ریزی شده است، گفت: از سوی دیگر توجه به اسناد کلان و بخشی کشور و تداوم همکاری با مدیران کشور در راستای نقش آفرینی در حل مشکلات کشور و اجرای پروژه های کاربردی، مورد نظر این حوزه است. با این پشتوانه، قرار گیری در میان سازمان های برتر تخصصی حوزه‌های مسائل اجتماعی، گردشگری، علوم شناختی، مطالعات شهری و مدیریت دانش و زمینه سازی تبدیل شدن به قطب در حوزه های گردشگری و مسائل اجتماعی اولویت های اصلی مورد نظر حوزه علوم انسانی است. برنامه های ما برای دستیابی به این اهداف،  همکاری با سازمان ها و دستگاه های مدیریتی و اجرایی کشور در تدوین و اجرای اسناد ملی و بخشی، همکاری های پژوهشی و خدمات تخصصی حوزه مسائل اجتماعی و کاهش آسیب های اجتماعی، نقش آفرینی در پژوهش های علوم شناختی و کاربردی سازی مطالعات علوم شناختی، نقش آفرینی در توانمندسازی ساکنان سکونتگاه های غیررسمی و توان افزایی ساکنان مناطق محروم کشور، تدوین نقشه راه رسیدن به توسعه و پیشرفت در مفهوم کلی آن و تاکید بر توسعه فرهنگی -  اجتماعی، پژوهش و ارایه خدمات تخصصی به منظور افزایش مشارکت اجتماعی مردم، ارتقاء منابع انسانی و افزایش بهره وری آنها و ... از برنامه های این حوزه است.

وی افزود: علاوه بر آن و با توجه به اهمیت پیمایش های طولی و با توجه به تجربیات موجود در پژوهش‌های کلان و پیمایش های  انجام گرفته توسط ساختارهای پژوهشی جهاددانشگاهی، مطابق با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته مقرر است مرکز پیمایش‌های طولی حوزه های منتخب در پژوهش‌های اجتماعی ایجاد شود. یکی از این پیمایش‌ها ، پیمایش ملی خانواده و ارائه تحلیل‌های ثانویه آن و تدوین تحولات آن است که به طور جدی در دستور کار است.

معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی در پایان گفت: سازمان برتر در بکارگیری نتایج تحقیقات، توسعه قطب‌های علم و فناوری، توجه به فناوری‌های نوپدید، توسعه همکاری های بین‌المللی در حوزه‌های علمی، فناوری و صنعتی و برخورداری و جذب منابع انسانی جوان، متخصص و با انگیزه از مهم‌ترین اهداف جهاددانشگاهی در حوزه پژوهش و فناوری است.