خراسان تمدنی، برندسازی فرهنگی و گردشگری پایدار با محوریت جهاددانشگاهی
به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی خراسان رضوی، سمینار «خراسان تمدنی، مقاصد گردشگری و تحول پایدار» به مناسبت هفته گردشگری با حضور حجت‌الله ایوبی مشاور عالی وزیر و عضو شورای راهبردی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سیدمحمد بهشتی عضو شورای راهبردی میراث فرهنگی و گردشگری و دکتر سلمان ساکت عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی 7 مهر ماه در محل فرهنگسرای جهاددانشگاهی خراسان رضوی برگزار شد.
ایران باید با بهره‌برداری از میراث فرهنگی خراسان، برند جهانی خود را بسازد
حجت‌الله ایوبی مشاور عالی وزیر و عضو شورای راهبردی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تأکید کرد که ایران می‌تواند با معرفی هویت فرهنگی و تاریخی خود به‌عنوان یک «برند» جهانی، جایگاهی ویژه در سطح بین‌المللی پیدا کند.
وی در سمیناری با موضوع «خراسان تمدنی، مقاصد گردشگری و تحول پایدار» بر اهمیت بهره‌برداری از میراث فرهنگی این منطقه برای برندسازی تأکید کرد.
ایوبی با اشاره به تغییر نگرش‌ها در قرن بیست و یکم گفت: در دوره‌ای که ماشین، فناوری و نظامات اجتماعی غالب شدند، انسان‌ها در خدمت سیستم‌ها قرار گرفتند، اما امروز قرن ارتباطات، بازگشت به هویت فردی و احترام به تفاوت‌ها را ضروری کرده است. وی افزود، فرهنگ، شعر، ادب و هنر جزو عناصر جدایی‌ناپذیر از این نوع ارتباطات انسانی و فرهنگی هستند.
وی با بیان اینکه ایران با تنوع فرهنگی و تاریخی خود متمایز است، گفت: این تفاوت‌ها باید به‌عنوان فرصت و ویژگی مثبت شناخته شوند و از آن‌ها برای جلب توجه جهانی استفاده شود. به‌ویژه خراسان با میراثی غنی از امام رضا(ع) و شخصیت‌های برجسته علمی و فرهنگی مانند عطار نیشابوری، قابلیت تبدیل شدن به یک برند فرهنگی بین‌المللی را دارد.
مشاور عالی وزیر تصریح کرد که برندسازی فرهنگی باید جدا از مرزهای سیاسی و جغرافیایی انجام شود و شهرهایی مانند مشهد و نیشابور می‌توانند قلب فرهنگی خراسان و محور معرفی میراث این منطقه باشند. وی همچنین به تجربه موفق راه‌اندازی جشنواره خوش‌نویسی راه ابریشم و پیشنهاد ایجاد موزه هنر کتاب در مشهد اشاره کرد که گام‌های اولیه برندسازی فرهنگی را رقم زد.
ایوبی در پایان بر استفاده از آیین‌های جهانی مانند نوروز، زبان‌های بین‌المللی و هنرهای موسیقی و سینما برای توسعه برند خراسان و ایران تأکید کرد. وی افزود ایران می‌تواند پیشگام گردشگری معنوی و زیارتی باشد و خراسان با ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی خود به یک مقصد گردشگری بین‌المللی تبدیل شود.
از شکوفایی تا افول برند در مقاصد گردشگری
عضو هیأت علمی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی با اشاره به اهمیت گردشگری در اقتصاد جهانی گفت که این صنعت طی دو دهه اخیر رشد قابل توجهی داشته و حتی پیش از کرونا در سال ۲۰۱۹، گردشگری رتبه سوم صادرات جهانی را پس از صنایع سوخت و شیمیایی کسب کرد. وی افزود هرچند دوران کرونا جایگاه این صنعت را به رتبه پنجم کاهش داد، اما اکنون گردشگری دوباره به شرایط پیش از کرونا نزدیک شده و خاورمیانه با ثبت بالاترین نرخ رشد، جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است.
دکتر هادی رفیعی به نقش برند در گردشگری اشاره کرد و آن را مجموعه‌ای از ادراکات و احساسات گردشگران نسبت به یک مقصد معرفی کرد. به گفته وی، یک برند قوی در گردشگری دارای مزیت رقابتی پایدار، وفاداری بالای گردشگران و نقش‌آفرینی در اقتصاد محلی است. مشخصات برند شامل تجربه، ارزش ویژه، تصویر ذهنی و هویت برند عنوان شد.
وی چرخه عمر برند در گردشگری را شامل رشد، اوج، ثبات و افول دانست و تأکید کرد که اگر مقاصد نوآوری نکنند، با خطر افول و در نهایت «برند سوخته» مواجه می‌شوند. مطالعات پژوهشکده گردشگری در روستاهای جاغرق و ازغند نشان داد که تصویر ذهنی مثبت از مقصد مستقیماً بر رضایت و وفاداری گردشگران تأثیر دارد و آسیب به دارایی‌های مقصد باعث کاهش وفاداری و ورود به مرحله افول می‌شود.
رفیعی عوامل اصلی ایجاد برند سوخته در مقاصد گردشگری روستایی را نبود طرح جامع گردشگری، ناهماهنگی نهادهای محلی، توسعه بی‌رویه، کمبود امکانات بهداشتی، کیفیت پایین اقامتگاه‌ها و تجاری‌سازی بیش از حد سنت‌ها برشمرد. وی تأکید کرد پایش دوره‌ای شاخص‌های برند و تمرکز بر کارکردهای اصلی مقصد می‌تواند از افول برند جلوگیری کرده و حتی فرصت بازآفرینی و نوآوری ایجاد کند.
در پایان، دکتر جواد براتی، سرپرست پژوهشکده گردشگری، بر اهمیت ایجاد گفتمان میان بخش حاکمیتی، فعالان صنعت و پژوهشگران تأکید کرد و گفت که ثبت ملی و جهانی آثار گردشگری و تغییر نگرش در استفاده از منابع مرتبط با گردشگری، مسیر تحول و توسعه این صنعت را هموار می‌کند. خراسان می‌تواند نقطه آغاز این تغییر نگرش باشد.
تحلیل نادرست از گردشگری، به زیان استان خراسان رضوی و کشور است
عضو شورای راهبردی میراث فرهنگی و گردشگری با تأکید بر نقش خراسان رضوی در گردشگری زیارت گفت که مفهوم گردشگری در ایران به اشتباه به اقتصاد زودبازده محدود شده و این امر باعث آسیب به صنعت زیارت و گردشگری استان می‌شود.
سیدمحمد بهشتی در پیام ویدئویی خود اظهار کرد: استان خراسان می‌تواند الگویی برای گردشگری زیارت ارائه دهد و نه تنها حرم امام رضا(ع)، بلکه کل استان، از جمله شهرهای نیشابور و سبزوار، ظرفیت تبدیل شدن به مقصد زیارت را دارد.
بهشتی افزود که گردشگری واقعی در خراسان معنا می‌یابد اگر از جنس زیارت باشد، زیرا زیارت تفاوت ماهوی با گردشگری معمولی دارد و هدف آن دیدار با بزرگان و شخصیت‌های والا است.
به گفته وی، گردشگری بدون این نگاه، صرفاً باعث سود محدود برای برخی افراد می‌شود و در عین حال به جامعه و شهرها آسیب می‌رساند.
وی خاطرنشان کرد: توسعه گردشگری اقتصادی و زودبازده، برخلاف گردشگری زیارت، ناپایدار است و بازار آن به راحتی تحت تأثیر تغییرات قرار می‌گیرد، در حالی که بازار زیارت همواره رونق دارد و می‌تواند اثرات مثبت اجتماعی و فرهنگی پایدار ایجاد کند.
عضو شورای راهبردی میراث فرهنگی و گردشگری تأکید کرد که بازشناسی نقش ملی خراسان در گردشگری زیارت ضروری است و این استان می‌تواند با ارائه الگوی مناسب، فهم صحیحی از گردشگری را به سطح ملی منتقل کند. وی افزود که استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی خراسان، از جمله بزرگان علمی و فرهنگی مانند غزالی و ابوالفضل بیهقی، در جذب گردشگر اهمیت فراوان دارد.
در پایان، بهشتی ابراز امیدواری کرد: جهاددانشگاهی خراسان رضوی پیشگام تأسیس «مرکز خراسان‌شناسی» شود تا جایگاه علمی و فرهنگی خراسان تمدنی در سطح ملی و فراملی تثبیت شود و الگویی برای توسعه گردشگری زیارت در کشور ارائه گردد.
گردشگری مذهبی خراسان را نباید تنها به حرم رضوی محدود کنیم
در ادامه دکتر سلمان ساکت عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان را قلب ایران فرهنگی معرفی کرد و تأکید کرد که ظرفیت گردشگری مذهبی این استان نباید تنها به حرم امام رضا(ع) محدود شود. به گفته وی، این خطه دارای بقاع متبرکه متعدد از دوره‌های تاریخی مختلف مانند تیموریان و صفویان است که می‌توانند نقش مهمی در گردشگری مذهبی ایفا کنند.
ساکت با اشاره به اهمیت بازخوانی ظرفیت‌های خراسان تمدنی گفت که بخش‌هایی از این سرزمین در کشورهای همسایه مانند قرقیزستان، افغانستان، قزاقستان، ترکمنستان و تاجیکستان قرار دارند، اما خراسان فرهنگی همواره پیشگام احیای تمدن ایرانی بوده و حکومت‌های فرهنگی مانند سامانیان در این منطقه فعالیت داشته‌اند. ورود امام رضا(ع) به خراسان نیز رونق فرهنگی و علمی این خطه را دوچندان کرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد افزود که گردشگری فرهنگی و مذهبی می‌تواند علاوه بر رونق اقتصادی، تاب‌آوری اجتماعی و انسجام ملی را تقویت کند. وی انتقاد کرد که در سال‌های اخیر، تمرکز بر اقامت و خرید اطراف حرم باعث شده زیارت به تجربه‌ای معنوی و گسترده تبدیل نشود و لازم است از دوگانه «زائر/گردشگر» عبور کرده و ظرفیت‌های هم‌افزا را فعال کنیم.
وی به گنجینه آستان قدس رضوی به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های مهم خراسان اشاره کرد و پیشنهاد ایجاد یک موزه ملی و مدرن خارج از حرم مطهر را داد. همچنین آیین‌ها و سنت‌های محلی این استان، مانند عزاداری‌ها، می‌توانند به جاذبه‌های گردشگری تبدیل شوند و تجربه فرهنگی و مذهبی زائران را غنی‌تر کنند.
ساکت همچنین ظرفیت خراسان در گردشگری ادبی را برجسته دانست و گفت این استان زادگاه ده‌ها شاعر و نویسنده بزرگ مانند فردوسی، عطار و خیام است. وی تأکید کرد که ترکیب گردشگری ادبی با سایر هنرها می‌تواند موج تازه‌ای از علاقه‌مندان را به خراسان جذب کند و به ترویج کتاب‌خوانی، توسعه صنعت چاپ و غنای فرهنگی استان کمک کند؛ ایجاد موزه ادبیات خراسان نیز از نیازهای فوری این حوزه است.
نظر شما :