ساخت پمپ‌های برقی درون‌چاهی (ESP) تا پاییز امسال/برنامه‌ریزی برای ایجاد خط تولید با ظرفیت ۵۰ دستگاه در سال
جهاددانشگاهی زیست بوم نوآوریِ نخبگان ایران
عباس نظری از پژوهشگران جهاددانشگاهی و مدیر گروه پژوهشی ماشین‌های الکتریکی جهاددانشگاهی خواجه‌نصیرالدین طوسی در رابطه با پروژه بومی‌سازی دانش فنی طراحی و ساخت پمپ برقی درون چاهی (ESP) که از شهریور 1398 آغاز شده است، گفت: در حال حاضر تعداد زیادی از چاه‌های نفت کشور در نیمه دوم عمر خود قرار دارند و فشار آن‌ها افت کرده است که جهت احیای چاه‌های غیرفعال و یا افزایش برداشت از چاه‌های نیمه فعال باید از فراز آوری مصنوعی (AL) استفاده کرد که یکی از کارآمدترین و بهینه‌ترین روش‌های استفاده از پمپ‌های برقی درون چاهی (ESP) است.
وی افزود: با توجه به این‌که پمپ ESP جزو تجهیزات با تکنولوژی بالا در صنایع نفت و گاز محسوب می‌شود و تولید آن در انحصار چند شرکت خاص است تأمین آن در کشور همیشه با مشکلات فراوانی مواجه بوده است و به همین جهت جزو 10 قلم کالای ضروری وزارت نفت که نیاز به بومی‌سازی دارند اعلام شده است.
مدیر گروه پژوهشی ماشین‌های الکتریکی جهاددانشگاهی خواجه‌نصیرالدین طوسی با بیان این‌که با توجه به نیاز کشور و بازار منطقه دستیابی به تکنولوژی ساخت این پمپ‌ها در کشور و خودکفا شدن در این عرصه منطقی و ضروری به نظر می‌رسد، افزود: از طرفی با کسب دانش فنی و توسعه محصول این پمپ‌ها، امکان انجام مطالعات مخزن میدان‌های نفتی کشور و طراحی و ساخت پمپ‌ها مطابق با چاه‌های نفت کشور فراهم می‌شود.
وی با اشاره به این که این امر علاوه بر بهینه‌سازی هزینه‌ها، طول عمر محصول و ازدیاد برداشت را به همراه خواهد داشت، اظهار کرد: در این پروژه هدف بومی‌سازی دانش فنی طراحی سیستمی پمپ برای میادین و چاه‌های مختلف نفتی، کسب دانش فنی طراحی و ساخت الکتروموتور، پمپ، سپراتور، پروتکتور و VFD بوده است.
نظری تصریح کرد: تا امروز علاوه بر ایجاد دانش فنی طراحی سیستمی چاه، طراحی و تحلیل اجزای پمپ انجام شده است، همچنین کسب دانش فنی در زمینه طراحی و ساخت الکتروموتور، سپراتور و VFD محقق شده و طراحی و ساخت این مجموعه‌ها با توجه به استانداردهای معتبر مربوطه تحقق یافته است.
پژوهشگر جهاددانشگاهی افزود: با توجه به شرایط کاری، محیط خورنده، دمای بالا، لزوم قابلیت اطمینان بالا و کنترل و مانیتورینگ دقیق این مجموعه، نیاز به مجموعه‌ای از متخصصان از حوزه‌های مختلف مهندسی نفت، الکترونیک، نرم‌افزار، کنترل، ماشین‌های الکتریکی، مکانیک سیالات، مکانیک ساخت و تولید، متالوژی، پلیمر و ابزار دقیق داشتیم که در این پروژه این متخصصان گرد هم آمدند و ضمن ایجاد دانش فنی طراحی و تحلیل، ساخت تمام قطعات، مونتاژ، زیرساخت مونتاژ و تست برای مجموعه‌های ذکر شده در داخل کشور انجام شده است.
نظری در رابطه با زمان پایان طرح گفت: طبق برنامه‌ریزی، ساخت کل مجموعه تا پایان پاییز 1401 انجام می‌شود، برنامه‌ریزی جهت ایجاد خط تولید با ظرفیت 50 دستگاه در سال انجام و در همین راستا قالب‌ها و زیرساخت‌های مونتاژ و تست الکتروموتور و سپراتور طراحی و ساخته شده و برای پمپ و پروتکتور نیز در حال انجام است و همچنین با توجه به تفاهم‌نامه‌های منعقد شده طراحی و تولید الکتروموتور ESP در چند رنج توانی و سری محصول در حال انجام است.
وی در رابطه با مشکلات و موانع پیش روی به سرانجام رسیدن اجرای این طرح بیان کرد: با توجه به طول بلند و آلیاژ خاص تجهیزات، تأمین و ساخت قطعات در داخل کشور با مشکلاتی همراه است، که به ناچار از روش‌های جایگزین برای تأمین و ساخت تجهیزات استفاده می‌شود که زمان و هزینه بیشتری را به پروژه تحمیل کرده است. افزایش هزینه‌های پروژه با توجه به حجم سفارش پایین (یک دستگاه) و افزایش هزینه‌های ارزی و همچنین افزایش هزینه‌های خدماتی داخل کشور از دیگر مشکلات پروژه است.
مدیر گروه پژوهشی ماشین‌های الکتریکی جهاددانشگاهی خواجه‌نصیرالدین طوسی ادامه داد: یکی از اصلی‌ترین مشکلات پروژه نبود امکان تست میدانی این محصول است چرا که با توجه به طراحی و ساخت اولین‌بار در کشور و ریسک‌های احتمالی، شرکت‌های بهره‌بردار از تست میدانی محصول سرباز می‌زنند.
وی افزود: مشکلات فنی و تدارکاتی به‌همت متخصصان و صنعتگران داخل کشور و همچنین مشاوره متخصصان صنعت نفت کشور در حال انجام است، ولی جهت انجام تست‌های میدانی و کاهش ریسک‌های احتمالی نیاز به حمایت و پشتیبانی مسئولان شرکت نفت وجود دارد.
این پژوهشگر جهاددانشگاهی با اشاره به این‌که امروزه بیان می‌شود که نوآوری و خلاقیت، ذاتی نیست و اکتسابی است، بنابراین برای رسیدن به دانش مولد و بسترساز باید گام‌به‌گام آموزش داده شود، افزود: جهاددانشگاهی با توجه به زیرساخت‌هایی که در دانشگاه‌های سراسر کشور دارد، که البته این زیرساخت‌ها باید از طرف نهادهای مسئول توسعه داده شده و حمایت شوند، باید با تمرکز بر مشکلات کشور و تعریف ابر پروژه‌ها و سپس شکست آن‌ها به طرح و پروژه‌های کوچک‌تر زمینه‌ساز بستری برای شکوفایی و به بار نشستن دانش‌بنیادی دانش‌آموختگان و نخبگان دانشگاهی و ایجاد دانش کاربردی و مولد باشد.
وی در پایان گفت: البته جهاددانشگاهی بعد ایجاد دانش مولد، باید پیگیری و حمایت خود را تا توسعه محصول و تجاری‌سازی ادامه دهد که نتیجه آن رضایت جمعی، اشتغال‌زایی و تولید ثروت خواهد بود. لازمهٔ ایفای درست و مؤثر نقش جهاددانشگاهی حمایت نهادهای دولتی و کشوری است.