توانایی جهاددانشگاهی برای تبدیل شدن به تولیدکننده داروهای پروبیوتیک

مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران در سال ۱۳۸۶ با فرمان رهبر انقلاب در جهاددانشگاهی پایه‌گذاری شد و هدف اصلی آن، تأسیس مرکز ملی مرجع به منظور حفظ و به کارگیری ذخایر ژنتیکی و زیستی کشور و حمایت از فعالیت‌های صورت گرفته و ایجاد هماهنگی لازم است.

این مرکز ضمن پشتیبانی از مراکز ذخایر زیستی کشور و ایجاد شبکه ملی ذخایر زیستی، در تلاش است تا به مرکزی پیشتاز به منظور گردآوری، تکمیل، ساماندهی، استانداردسازی و حفظ ذخایر ژنتیکی و زیستی برای توسعه دانش، فناوری و افزایش کیفیت زندگی و سلامت و حفظ امنیت غذایی، منابع طبیعی و تنوع زیستی کشور تبدیل شود.

بانک میکروارگانیسم‌ها؛ بانک سلول‌های انسانی و جانوری؛ بانک مولکولی؛ بانک گیاهی؛ بانک‌های چهارگانه مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران را تشکیل می‌دهند.

در آستانه چهل و دومین سالگرد تأسیس جهاد دانشگاهی، دکتر محدثه رمضانی، عضو هیات علمی بانک میکروارگانیسم‌های مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران در گفت‌وگو با ایسنا، یکی از دستاوردهای مهم این مرکز - پروژه پروبیوتیک‌ها - را تشریح کرد. 

دکتر رمضانی گفت: پروبیوتیک‌ها، باکتری‌های فراسودمندی هستند که به عنوان سیستم بهبوددهنده عملکرد دستگاه گوارش و سیستم ایمنی در کانون توجه جهانیان قرار گرفته‌اند. آغاز معرفی این دسته از باکتری‌ها با تحقیقات درباره چرایی طول عمر بیشتر مردم روستایی بلغارستان که مصرف منظم محصولات لبنی تخمیر شده مانند ماست داشتند، همراه بود. نتایج این تحقیقات و سایر مطالعات از این دست نشان می‌داد، مصرف فرآورده های مواد لبنی مردمان برخی از مناطق سبب افزایش طول عمر می‌شود. این یافته‌ها و مطالعات بعدی دانشمندان را به شناخت پروبیوتیک‌ها و افزودن آنها به جیره غذایی انسان و حیوانات راهنمایی کرد.

عضو هیات علمی بانک میکروارگانیسم‌های مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران ادامه داد: این باکتری‌های فراسودمند همچنین به صورت گسترده جهت کاهش مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک در تمام دنیا استفاده می‌شود. آنتی‌بیوتیک‌ها مواد شیمیایی هستند که برای ترکیبات موادغذایی، درمان و پیشگیری بیماری‌های انسانی، حیوانی استفاده می‌شوند. مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها از یک سو منجر به پدیده مقاومت آنتی‌بیوتیکی شده و امکان بروز بیماری‌های نوظهور غیرقابل درمان با آنتی‌بیوتیک‌های روتین را فراهم می‌کند و از سوی دیگر افزودن مقادیر بیش از حد آنها به خوراک حیوانات باعث باقی ماندن آنها در گوشت و کاهش کیفیت آن می‌شود که در حال حاضر در سراسر دنیا روش مردودی است.  

دکتر رمضانی گفت: کشورهای پیشرفته، برای میزان آنتی‌بیوتیک موجود در بدن حیوانات استانداردی تعریف کرده‌اند. اگر میزان این دارو در بدن حیوانات بیشتر از حد استاندارد باشد، از مصرف گوشت آن حیوان اجتناب می‌کنند.

وی با بیان اینکه سازمان بهداشت جهانی و سازمان غذا و داروی آمریکا بر کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک و افزایش به‌کارگیری باکتری‌های فراسودمند تاکید می‌کنند، گفت: پروبیوتیک‌ها، گزینه مناسب برای کاهش میزان مصرف آنتی بیوتیک‌ها هستند. این دسته از باکتری‌ها می‌توانند در لبنیات، سس‌ها، بیسکوییت‌ها، شکلات‌ها، چای و قهوه و .... استفاده شوند. نه تنها در صنایع غذایی کاربرد دارند، بلکه برای مصارف پزشکی مانند بیماری‌های التهابی روده (IBD، IBS، بیماری سلیاک)، بیماری‌های زنان و کاهش نفخ در نوزادان استفاده می شوند.  

جهاد دانشگاهی می‌تواند تولیدکننده داروهای پروبیوتیک باشد

عضو هیات علمی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران گفت: نیاز به کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک و استفاده از باکتری‌های فراسودمند در ایران احساس می‌شود. امیدوارم شرایط به نحوی باشد که بتوانیم پروبیوتیک‌هایی تولید کنیم که بومی بوده و با بدن ایرانیان سازگارتر باشند.  

وی ادامه داد: جهاددانشگاهی برای ۱۰ سال آینده در زمینه تولید پروبیوتیک، افقی تعریف کرده است که با تولیدات پروبیوتیک حیوانی شروع شده و در راستای تولید پروبیوتیک‌های انسانی و دارویی پیش خواهد رفت. جهاد دانشگاهی می‌تواند دانش فنی تولید داروهای پروبیوتیک را تامین و تولید در مقیاس نیمه‌صنعتی را راه‌اندازی کند، اما برای تولیدات انسانی با توجه به الزامات فنی و شرایط تولید منطق با GLP و سایر استانداردهای مرتبط با تولید غذا و دارو، به سرمایه‌گذاری نیاز دارد. اگر سرمایه‌ از سوی بخش خصوصی تامین شود، جهاد دانشگاهی می‌تواند به تولید داروهای پروبیوتیک ورود کند.

دکتر رمضانی افزود: در بازدید صورت گرفته اینجانب از بانک‌ میکروبی  DSMZ  آلمان در طی دوره تخصصی و انجام پروژه دکتری ملاحظه شد که عمر این بانک آلمانی به چندین دهه می‌رسید، در حالی که عمر بانک میکروبی ما کمتر از انگشتان دو دست بود. این در حالی بود که وقتی صحبت از عملکرد بانک میکروبی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران می‌شد، آنها شگفت‌زده می‌شدند که چطور در این زمان کم از شروع راه‌اندازی، پیشرفت قابل توجهی در این مرکز به وقوع پیوسته است و متخصصان بانک میکروارگانیسم‌ها چطور با طیف انبوهی از تکنیک‌های به روز آشنایی پیدا کردند و مرکز را در چند بخش مختلف نظیر مطالعات بیوشیمیایی، ژنتیکی و کموتاکسونومی به یکی از کلکسیون‌های معتبر جهانی تبدیل کرده‌اند.

زیرساخت‌ها فراهم باشد، طرح‌های جهاد دانشگاهی فوران می‌کند

عضو هیات علمی بانک میکروارگانیسم‌های مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران درباره ماهیت و ویژگی جهاددانشگاهی اظهار کرد: به راحتی می‌توان ادعا کرد که گروهی از نخبگان ایرانی در این نهاد انقلابی به مردم خدمت می‌کنند. ایده‌ها، پروژه‌ها، محصولات نوآورانه در پژوهشکده‌ها، مراکز تحقیقاتی و خدمات‌رسانی و سایر ارگان‌های جهاد دانشگاهی از زمان تأسیس تا به امروز ارائه شده‌اند. گستردگی فعالیت‌ها و تخصص نیروی انسانی این نهاد به نحوی است که می‌توان آن را به عنوان یک وزارت علوم کوچک معرفی کرد. 

عضو هیات علمی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران اظهار کرد: تمام پژوهشگران جهاد دانشگاهی برآمده از بهترین دانشگاه‌های کشور هستند که برای ساخت ایران تلاش می‌کنند. بسیاری از همکلاسی‌های متخصصان و محققان این نهاد، جلای وطن کردند، اما ما جهادگران جهاد دانشگاهی در ایران ماندیم و قصد داریم جهت ساختن ایران آباد، آزاد، پیشرفته و خدمت‌رسانی به مردم قدم برداریم. 

دکتر رمضانی گفت: در آستانه سالگرد تاسیس این نهاد قرار داریم. شعار سال جاری، «جهاد دانشگاهی، زیست‌بوم نوآوری نخبگان ایران» است. به طور قطع، نوآوری به بستر مناسب نیاز دارد؛ اگر چنین نیازهایی برطرف شود، شرایط بسیار بهتر می‌شود. توجه به نوآوری در بیانات رهبری، بیانیه گام دوم انقلاب و سند توسعه زیست فناوری در کانون توجه قرار گرفته است. اگر زیرساخت‌های لازم فراهم شود، عرضه محصولات و فناوری‌های زیستی را تجربه می‌کنیم که برطرف‌کننده نیازهای کشور هستند. 

به گزارش ایسنا، این عضو هیات علمی توضیح داد: اعضای مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران با دکتر روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، رئیس جهاد دانشگاهی دیدار کردند. در این جلسه، ایشان بر ضرورت توجه به بیوتکنولوژی و ارائه روش‌های جدید از سوی این نهاد تاکید کردند.